Náttúrufræðingurinn - 1931, Blaðsíða 12

154
NÁTTÚRUFR-
Við væntum þess, að eitthvert kvöldið um jólaleitið, verði.
heiðríkja og stjörnubjart. Þess vegna látum við nú „Náttúru-
fræðinginn“ flytja mynd eða stjörnukort af nokkrum hluta him-
insins. Vonum við, að það geti orðið dægrastytting fyrir unglinga.
og börn, sem hafa lært að lesa, að virða fyrir sér stjörnurnar á
himninum, og reyna að átta sig á þeim eftir kortinu, og læra að.
þekkja nöfn stjörnumerkjanna.
Síðar í vetur mun „Náttúrufræðingurinn“ flytja kort af öðr-
um hlutum himinsins, eftir því, sem efni hans og ástæður leyfa:
ekki sízt, ef að vér komumst að raun um, að unglingum falli vel.
í geð jólalexían, er fylgir þessari grein.
Sólin og fylgihnettir hennar. Sólin er glóandi bjartur him-
inhnöttur eða stjarna, er stafar frá sér bæði birtu og hita, bæði. á.
jörð vora og aðra hnetti í sólkerfi voru, sem allir eru svo kaldir,.
að þeir eigi veita birtu af sjálfsdáðum; þeir hafa eigi öðru ljósi
að miðla en því, sem þeir hafa fengið frá sólinni. Sólin er því sjálf-
lýsandi stjarna, sama eðlis og allur þorri þeirra stjarna, sem vér
sjáum blika á næturhimninum. En oss virðist hún miklu stærri.
en þær, af því að hún er miklu nær jörð vorri.
Fylgihnettir Sólarinnar eru jarðstjörnumar, er ganga um-
hverfis hana eftir ákveðnum hringbrautum. Þær eru þessar, tald-
ar í röð út frá Sólinni: Merkúr, Venus, Jörðin, Marz, Júpiter^
Satúmus, Úranus, Neptúnus og Plútó (sjá síðasta hefti Náttúru-
fræðingsins, bls. 122—124). Auk þess eru nokkur þúsund smá-
stjörnur, er eiga brautir milli Marz og Júpiters. Fimm af þess-
um jarðstjörnum (Merkúr, Venus, Marz, Júpíter og Saturnus)
getum vér séð með berum augum á himninum meðal annara.
stjarna. En staða þeirra á himninum er mjög breytileg; ])ær
breyta sífelt afstöðu sinni til annara stjarna, og virðast reika úi"
einu stjörnumerki í annað, eftir árstíðum, og eins er um þær
jarðstjörnur, sem ekki sjást með berum augum. Þess vegna eru.
þær líka nefndar reikistjörnur. Þessar stjörnur eru ekki merkt-
ar á stjörnukortið, og hér verða ekki veittar leiðbeiningar til að<
finna þær. En aftan við almanak Þjóðvinafélagsins, eru upp-
lýsingar um, hvar þær sé að finna á himninum á ýmsum tímum
árs. —
Til okkar sólkerfis teljast líka tunglin, sem snúast eftir
ákveðnum brautum umhverfis jarðstjörnurnar. Jörðin og Nep-
túnus hafa sitt tungl hvor, Marz 2, Úranus 4, Júpiter og Saturnus.
9 hvor. Auk þess hefir Saturnus um sig breiðan, flatvaxinn hring;
veit innri rönd hans að hnettinum, og er langt bil á miili.. Lengi