Náttúrufræðingurinn - 1941, Síða 70

162
NÁTTÚRUFRÆÐINGURINN
Frá neðri eirfleini að efri 6" ca 90 cm mælt á klöpp, 85 cm lóðlína
Frá efri 6" að neðri 6" 82,5 cm mælt á klöpp, 45 cm lóðlína
Þann 15. júlí 1930, þegar merkin voru sett, var vatnshorðið 1
cm fyrir neðan neðsta merkið, og miðast allar þær breytingar,
er hér verður getið, við þá vatnshæð.
Það er gamalt mál, að í Kleifarvatni gæti flóðs og fjöru og
komi hvorttvegigja á 40 ára fresti þannig, að vaxnið vaxi í 20 ár,
en minnki í önnur 20. Tvenn merki höfðu menn til þessa. Annað
er það, að Krísvíkingar fóru með kaupstaðarlestir sínar fram
með vatninu, þegar þar var fært með hesta, en þar er ófært talið
nema fara megi fjöru framan við Innri-Stapa. Hitt merkið er
engiland frá Krísuvík, sem liiggur sunnan við ivatnið og fer í
kaf, þegar hæst er í því. Má gera ráð fyrir því, að Krísuvíkur-
menn hafi gefið gaum að þessum merkjum, og er því líklegt, að
munnmælin um vatnið hafi við rök að styðjast.
Guðmundur Jónsson, sem síðastur bænda bjó að Stóra-Nýjabæ
í Krísuvík, sagði mér það, sem hér fer á eftir:
Árið 1880 fluttist Árni sýslumaður Gíslason að Krísuvík. Var
vatnið þá talið minnkandi, en þó mikið. Engjarnar voru komn-
ar upp, en fífugróður þar svo mikill, að á Nýjalandi „fékkst vel
á engjalest", og bendir gróðurfar þetta til þess, að engjarnar
hafi verið komnar undan vatni fyrir nokkrum árum, en þó
blautar.
Árið 1895 fluttist Guðmundur að Nýjabæ. Var vatnið þá talið
vaxandi, og ófært fyrir Stapann. Ekki vissi Guðmundur, hvenær
vatnið hefði orðið minnst miilli 1880 og 1895, en taldi þó, að það
hafi alltaf verið fremur mikið á því tímabili og vafasamt, hvort
þá hafi verið fært fyrir Stapann, enda var tíðarfar kalt og vot-
viðrasamt á þeim árum.
Eftir 1895 óx vatnið jafnt og þétt, og fóru Krísuivíkurengjar
í kaf árið 1907 eða 1908. Telur Guðmundur, að vatnið hafi kom-
izt hæst árið 1912, en tekið síðan að lækka, og árið 1916 komu
engjarnar aftur upp úr. Eftir 1920, einkum eftir 1924, hyggur
hann. að mestu ha-fi munað um lækkunina, en ekki var þó farið
fyrár stapann fyrri en 1929, en þá var komin þar allgóð fjara,
svo að hann telur láklegt, að þar hafi verið fært 1—2 árum fyrr.
Á uppdrætti herforingjaráðsins er vatnsborðið talið 135,00 m
yfir sjó árið 1908, en ekki mun sú ákvörðun alls kostar nákvæm.
Eftir samanburðarmælingum, sem Jón Víðis hefir gert, stóð vatn-
ið 132,44 m yfir sjó árið 1930, en 131,67 m árið 1932, þegar það