Andvari - 01.01.2008, Blaðsíða 153

ANDVARI
BRAUTRYÐJANDINN TORFHILDUR Þ. HÓLM OG SÖGULEGA SKÁLDSAGAN
147
og hrekja Ólaf frá Skálholti. Þá er greint frá Ragnheiði Brynjólfsdóttur og
göfugu ástarsambandi hennar við Þórð Þorláksson, biskupssoninn frá Hólum,
greint frá barni hennar og Daða. Torfhildur þreytist aldrei á að lýsa Daða,
hvað hann sé illa innrættur, lyginn og brögðóttur, en biskup sér ekki hvern
mann hann hefur að geyma fyrr en um seinan. Eftir þetta tekur sagan aðra
stefnu. Ragnheiður veslast upp og deyr, Brynjólfur missir Halldór son sinn,
Margréti konu sína og Þórð dótturson sinn. Hann stendur að lokum einn uppi,
ættleggur hans er útdauður, svo fellur hann sjálfur.
Siðferðilegur boðskapur
Torfhildur hefur siðferðilegan boðskap að flytja í sögu sinni. Hann er sá
að enginn sé óhultur fyrir hrösun og óhamingju og menn eigi að vera auð-
mjúkir í anda. Þessi hugsun gegnsýrir verkið. í fyrrnefndum Eftirmála segist
Torfhildur vonast eftir vægum dómi þótt hún hafi valið sér fyrir söguefni lífs-
kjör þeirra manna sem töluvert hefur kveðið að í þjóðfélaginu og spyr: „Mun
nokkur snillingur hafa lifað á þessari ófullkomnu jörð, sem ætíð var sjálfum
sér samþykkur, sem ætíð, hversu sem hamingjuhjól hans snerist, kom fram í
orðum og verkum sem sannur spekingur?“
Leiðin vörðuð
í Eftirmála segir Torfhildur að séu menn ekki sáttir við þá mynd sem hún
bregði upp af skapferli Brynjólfs þá standi „öllum ennþá opið að gjöra betur,
og væri vel, ef blöð þessi yrðu til að minna þá, sem mér eru færari, á gleymda
fjársjóðu margra alda, sem mig vantar ekki vilja heldur hæfileika til að leiða
fram í fullkominni frummynd sinni."
Þarna kemur glöggt fram hugmynd Torfhildar. Hún vill minna á söguna, á
menn sem kveðið hefur að og reyna að sýna þá í réttu ljósi með kostum sínum
og göllum, í styrkleika og veikleika. Ljóst er að hún varðaði leiðina með bisk-
upasögum sfnum, um Brynjólf, Jón Vídalín og Jón Arason. Merkustu höfund-
ar þjóðarinnar tóku áskorun hennar til sín, urðu sporgöngumenn hennar, - en
gátu hennar að engu. Vil ég nefna Guðmund Kamban og verk hans Skálholt,
Halldór Laxness og íslandsklukkuna, Gunnar Gunnarsson og sögu hans Jón
Arason og loks Ólaf Gunnarsson og Öxina og jörðina.
Það er umhugsunarefni af hverju þeir völdu sömu biskupa til að skrifa um
og Torfhildur. Hvers vegna hefur enginn t.a.m. skrifað sögulega skáldsögu
um Guðbrand biskup Þorláksson?