Æskan - 01.10.1974, Blaðsíða 23

fram ævintýri, sem voru fullgerð að máli og stíl, og
efni þeirra hefði tryggt honum þakkláta lesendur um
land allt. Þau voru tilbúin að öðru leyti en því, að
eftir var að færa þau í letur. En Sigurbirni var slíkt
ofraun. Ég vissi aldrei, hvers vegna hann var svo
miður sín. Kannski stafaði það af því, hvað hann var
einstaklega vandvirkur og kröfuharður við sjálfan
sig. Ef til vill þoldi hann ekki áreynslu þeirrar til-
hugsunar að eiga að rjúfa þögn margra ára. Sigur-
björn var svo hógvær og lítillátur, að hann undi mæta-
vel hlutskipti sínu eftir að hann settist í helgan stein.
Samt fann hann til þess, að hann átti verki ólokið.
Einu sinni sagði hann mér og fleiri kunningjum sín-
um frá þorrablótinu mikla á Akureyri með þjóðskáldið
Matthías Jochumsson í öndvegi. Veislugestirnir stigu
á stokk og strengdu heit að fornum sið. Einn ætlaði
að verða glimukóngur, annar að synda yfir Eyjafjörð
°9 þriðji að klífa fjallið Kerlingu. En Sigurbirni datt
ekki í hug að ráðast í þvílík stórræði. Hann var að-
eins ungur og fátækur skósmiður og vildi vera maður
fyrir loforði sínu. Heitstrenging hans var sú að skrifa
hundrað sannar íslenskar barnasögur, og þar með
hafði hann sett sér takmark sem rithöfundur. Ævi-
hraut hans var mörkuð.
Við spurðum, hverjar efndirnar hefðu orðið.
Þá brá Sigurbirni Sveinssyni eins og hann væri
staðinn að óhæfuverki, þessi vammlausi maður.
Mig minnir, að hann vantaði þrjár sögur upp í heit-
strenginguna.
IV
Eftir þetta spurði ég hann aldrei um efndir þess,
sem hann lofaði í þorrablótinu norður á Akureyri,
enda ríkari ástæða að þakka það, sem hann kom í
verk, en heimta meira. Sigurbjörn varð snjallasti
harnabókahöfundur íslenskrar tungu. Æskunni gaf
hann fögur og listræn ævintýri, og það voru dýrar
Qjafir. En Sigurbjörn stytti ekki aðeins ungu fólki
sfundir. Hann var snillingur máls og stíls — og þess
vegna skáld, þó að hans sé ekki getið í svokölluðum
bókmenntasögum, nema þá af tilviljun. Og smekk-
vísi hans var einstök. Engan hef ég þekkt mildari
' öómum um aðra, en hann gagnrýndi einarðlega sjálf-
en sig og hugsaði þá kannski upphátt að viðstöddum
vinum sínum. Einhverju sinni trúði hann mér fyrir því,
að kunningi hans og aðdáandi teldi Lyklana bera af
Því, sem Sigurbjörn hefði skrifað. Hann hafði ekki
hátt um umsögnina, en harmaði samt niðurstöðuna.
Honum fannst Lyklarnir ekki nógu falleg saga.
það er Ijótt að beita brögðum, sagði þessi hjarta-
hreini öðlingur. Ég hefði víst betur látið ógert að
skrifa þá sögu.
Hvað þótti honum þá vænst um af því, sem hann
Þa3 er ekki hægt að minnast afmælis ÆSKUNNAR án
þess a3 minnast Jóhanns Ögm. Oddssonar.
ÁriS 1927 tók Jóhann aS sér afgreiSslu og framkvæmda-
stjórn ÆSKUNNAR og gegndi því starfi til ársins 1961. Á
því tímabili sem Jóhann starfaði viS ÆSKUNA óx kaup-
endafjöidi hennar mjög mikiS. ÁriS 1930 hóf ÆSKAN undir
stjórn Jóhanns að gefa út barna- og unglingabækur, og
meSan Jóhann starfaSi fyrir ÆSKUNA gaf hún út á annaS
hundraS bækur. ÁriS 1939 jók Jóhann enn viS starfssviS
ÆSKUNNAR meS stofnun bóka- og ritfangaverslunar, sem
síSan hefur veriS rekin.
Jóhann var félagi í GóStemplarareglunni og starfaSi þar
mjög mikiS, og meSal annars var hann stórritari Stórstúku
íslands um 35 ára skeiS. Sæmdur var hann hinni íslensku
fálkaorðu fyrir félagsmálastörf.
Jóhann andaSist 25. október áriS 1964.
kom í verk að semja? Fyrir því trúði hann mér dimmt
og napurt haustkvöld.
Þegar Sigurbjörn Sveinsson hafði skrifað Bernsk-
una, fór hann heim til Haralds heitins Níelssonar og
las honum ævintýrin. Bergljót, fyrri kona Haralds, var
hjá þeim og hlýddi einnig lestrinum. Sigurbjörn gaf
henni gætur í laumi og sá tár blika á hvarmi hennar
eftir að hann hafði lesið Tárin mín. Þá var hann sann-
færður um, að þetta væri falleg saga.
Síðan þykir mér alltaf vænst um það af ævintýrun-
um mínum, bætti hann við.
Besta ritdóminn fékk hann aftur á móti hjá Stefáni
frá Hvítadal. Sú saga er eitthvað á þessa leið:
Vinir og aðdáendur Stefáns héldu honum samsæti
í Iðnó uppi, eftir að Söngvar förumannsins komu út
og skáru úr um, að tímamótamaður hafði kvatt sér
hljóðs á íslensku skáldaþingi. Allir viðstaddir ætluðu
að verða skáld og rithöfundar, og öllum var gert að
lesa upp eitthvað frumsamið. Sigurbjörn Sveinsson
varð síðastur við þeirri áskorun. Hann stóð á fætur,
feiminn eins og saklaust þarn, hallaði bakinu að
hurðinni, svo að enginn kæmi honum að óvörum, og
mælti af munni fram nýtt ævintýri. Áheyrendur féllu
21