Kyndill - 01.04.1951, Blaðsíða 6

Árni Stefánsson:
Hvers vegna er ég jafnaðarmaSur?
„Lífið er þjáning“, sagði Buddha
forðum. Og þegar við athugum lrfs-
kjör mannsins, frá upphafi til þessa
dags, getum við varla annað en tekið
undir þessi orð, þótt Buddiha hafi að
vísu meint þau í svolítið öðrum
skilningi. Alltaf hefur einhver hluti
mannkynsins búið við hina mestu
eymd, annaðhvort sem hlekkjaðir
galeiðuþrælar, ánauðugir leiguliðar
stórbænda eða sem verkamenn í stór-
iðnaði 19. aidarinnar. Á hverjum
tíma hefur einnig verið til voldug
yfirstétt, sem lifði á svita og blóði
lægri stéttanna. Fyrst drottnaði sá
sterki yfir hinum veika með afli
handanna, hnefarétturinn ríkti. Þeg-
ar aðall miðaldanna var í mestum
blóma voru forréttindin ættgeng og
á síðari tímum (og reyndar lengst-
um), hefur gullið verið mestu ráð-
andi í heiminum.
Eigingirni og valdagræðgi eru
mjög áberandi í manninum. Þess
vegna hefur þjóðunum hvað eftir
annað verið att út i styrjaldir og
blóði alþýðunnar verið fórnað á alt-
ari valdagræðginnar.
Oft hefur alþýðan risið upp gegn
yfirboðurum sínum, og þótt upp-
reisnirnar væru tíðast bældar niður,
hefur manninum þó miðað fram á
við og fjær villimennskunni.
En í öllum sínum erfiðleikum
hefur maðurinn ekki glatað trúnni á
lífið. I tillum trúarbrögðum kemur
fram von um betri tilveru, ef ekki
þessa heims, 'þá hinum megin. Al-
þýðan hefur þráð réttlæti, frið og
Arni Stefámson.
frelsi, bæði í stjórnmálum og efna-
hagsmálum.
Enn í dag býr mikill hluti mann-
kynsins við ófrelsi undir hrammi
rússneska bjarnarins. Ennþá cru til
stéttir, sem lifa á því að arðræna
hina veikari í þjóðfélaginu. Víða í
Asíu er barizt af mestu heift, og
þriðja heimsstyrjöldin er yfirvofandi.
Og þó þráir mestur hluti mann-
kynsins ekkert heitar, en að fá að
lifa í friði. Hvernig getur þá staðið
á þessu? Hvar er meinsemdin?
Við búum við hagskipulag, þar
sem auðssöfnun er aðal driffjöður
atvinnulífsins. Til þess að komast
áfram verður maður að vera nógu
snjall að arðræna og blekkja náung-
ann, svíkja undan skatti o. s. frv.
Þjóðirnar eiga oft alla afkomu sína
undir duttlungum fáeinha eigenda
atvinnutækja, sem hafa náð einok-
un á einhverju sviði. Atvinnuöryggi
er ekkert. Atvinnuleysi þykir sjálf-
sagt og í kjölfar þess siglir fátæktin.
Hið bezta í manninum er lítilsvirt
en eigingirnin sett í hásætið.
Þetta skipulag er ranglátt og elur
á úlfúð og ósamþykkju rnilli mann-
anna. Þá finnst mörgum að þetta
geti ekki verið öðruvísi, fátækt sé
af náð oss gefin af drottni vorum, og
þvi verði ekki breytt. Alveg ná-
kvæmlega sömu augum var litið á
þrælahaldið 'hér fyrrum. Það þótti
jafn sjálfsagt, og talið var, að þjóð-
félagið gæti ekki verið án þess.
*
Arin eftir iðnbyltinguna í Eng-
landi má telja gullöld þess hagskipu-
lags, sem við búum enn við, auð-
valdsskipulagsins. Verkamenn, kon-
ur þeirra og börn urðu þá að vinna
14—18 stundir á sólarhring. Húsin
voru lélegir hjallar, sem þættu slæm
gripahús nú á dögum. Kaupið var
lágt, og voru fæði og klæði því af
skornum skammti — og heilsufarið
eftir því.
Upp úr þessum jarðvegi spratt
jafnaðarstefnan. Það er haldslítið að
lækna sjúkdóma með meðölum. Það
verður að komast fyrir orsakir sjúk-
dómsins. Þetta var brautryðjendum
jafnaðarstefnunnar ljóst. Þeir sáu að
það varð að breyta hagskipulaginu.
Þess vegna settu þeir fram kenning-
ar um nýtt hagskipulag, sem þeir
töldu að gæti leyst vandamál og
óréttlæti auðvaldsskipulagsins, s'kipu-
lag jafnaðarstefnunnar.
Þau skilyrði, sem jafnaðarmenn
telja að réttlátt hagskipulag ætti að
uppfylla, eru að hver maður njóti
alls afraksturs vinnu sinnar, fram-
6
KYNDILL