Kirkjuritið - 01.04.1971, Blaðsíða 60

varðar Eiríkssonar og hans fylgjara,
þeirra, sem heim fór til Kross og
höfðu slegið hana og dregið, hrakið
hana og lamið, svo hún hafði feng-
ið bœði lemstur og ókomur, enn dreg-
ið bónda hennar, Magnús Jónsson,
nakinn burt af hennar faðmi og sleg-
ið hann í hel síðan þar upp ó staðinn
ó sjólfs hans heimili." Með Þorvarði
var þarna forystumaður Narfi Teits-
son, sonarsonur Helga hirðstjóra ó
Krossi.
Þetta var Krossreið hin síðari. Hin
fyrri var farin órið 1369, er Markús
barkaður „fór heim að Ormi að
Krossi, kona hans og synir tveir og
veitandi honum óverka en sum hald-
andi fyrir og þar fyrir var Markús,
kona hans og sonur dœmd dauða-
menn ó Lambeyjarþingi."
Ofstopi aldarinnar nóði jafnvel
inn í hinn vígða reit eða kirkjuna
sjólfa, því 18. september 1496 af-
leysti Stefón biskup í Skólholti Vigfús
Erlendsson hirðstjóra „af því blaki
og tilrœði, sem hann veitti Þórði
Brynjólfssyni í munninn í kirkjugarð-
inum eða kirkjudyrunum ó Krossi í
Landeyjum Ólafsmessu um sumarið
hina fyrri." Við getum hér „spóð í
eyður sögunnar." Um Ólafsmessu
hefur verið fagnaður góður að Krossi
og drukkin minni Sankti Ólafs, nafn-
dýrlings Krosskirkju. Þar hefur orð
aukizt af orði milli Vigfúsar hirð-
stjóra og Þórðar í ölvímunni og verð-
ur af blak og tilrœði, óður en menn
nó að hlaupa ó milli.
Prestar í Krossþingum bjuggu ó
Krossi ó seinni öldum. Síðasti prest-
ur ó Krossi var sr. Þorsteinn Bene-
diktsson, sem dó 1919. Bústað sinn
58
ó Krossi nefndi hann Lund. Hann
só því borgið, að ungur bóndi úr
Vestur-Landeyjum fékk jörð hans til
óbúðar. Þetta var Guðni Gíslason fró
Gerðum, einn bezti þjónn Drottins,
sem ég hef þekkt. Hann byggði sér
bœi í œskuleikjum í Gerðum, og jafn-
an var kirkja ó bœ hans. Ævilangt
blessaði hann sr. Þorstein ó Krossi
fyrir það að hafa ótt hlut að því,
að hann varð bóndi ó Krossi. Marg-
ar bœnastundir ótti Guðni í kirkju
sinni einn með Guði sínum og þar
prýddi hann hverja messu um fjölda
óra við flutning bœna. Inni í bœ
sínum hélt hann og hans ógœta kona,
Helga Þorbergsdóttir, uppi fróðleik,
gleði og gestrisni. í bœjunum ó
Krossi stóðu öllum opnar dyr. Það
þurfti ekki að vera hótt til lofts eða
vítt til veggja í stofu eða baðstofu
til þess, að kirkjugesturinn kenndi þar
skjóls og hlýju fyrir líkama og sól.
Þetta var í þó tíð, er menn komu
ýmist gangandi eða ó hestum til
kirkju sinnar og hraði og óró voru
óþekkt hugtök.
Vondandi á Krosskirkja eftir að
vera um langa framtið helgidómur
byggðarinnar, hús, sem sameinar
söfnuð í bœn og þakkargjörð til þess
Guðs, „sem gaf oss landið og lifsins
kostaval". Undir veggjum hennar
hvíla þeir, sem erjuðu land og sjó
um aldirnar liðnu, oftast við óblíð
kjör, forfeður og formœður. Saga og
trú hafa heigað sér staðinn og þvi
„skal hann virður vel".
Heimildir: íslenzkt fornbréfasafn,
Annólar miðalda og Móldagabœkur
Skólholtsbiskupa í Þjóðskjalasafni.
J