Nýjar kvöldvökur - 01.05.1960, Page 48

102
FAÐIR MINN
N. Kv.
að á þá hefur blásið úr öllum áttum, en eng-
inn eða fáir að þeim hlynnt.“
Ég hygg, að hér sé ofsögum sagt í Degin-
um, að Eggert hefði nokkurn tíma getað
orðið jafningi bróður síns, til þess hafði
hann hvorki skáldaskap eða „geni“-gáfu í
svipuðum mæli og bróðir hans Matthías.
Matthías sá skáldsýnir undir eins í æsku
og myndir allra kvikinda alstaðar og í öllu.
Hann var ekki í öllu eins og hinir bræðurn-
ir. Það var strax meira í lionum af flóni og
vitringi. Hann var bæði hugleysingi og
hetja, sem ekkert lét sér fyrir brjósti brenna,
eins óg þegar bræður hans hinir eldri, Egg-
ert og Magnús, ögruðu honum.
Þeir stóðu þá allir uppi á baðstofuburst-
inni og horfðu fram á hlaðið. „Hér stekkur
enginn fram af. Hér þorir Matti ekki að
stökkva. Fíflið Matti! Hann er svo huglaus!“
„Hvort sem ég drep mig eða drep mig
ekki, svo skal ég fram af," svaraði sá litli og
lét ekki sitja við orðin tóm. Hann skall nið-
ur í grjótstéttina á hlaðinu, og lá nærri að
hann stórslasaðist.
Eða þegar Matthías var 17 ára og átti að
vera búðarloka hjá frænda sínum, kaup-
manni í Flatey.
„Vigtaðu tvö pund af tvíbökum í sveita-
manninn," sagði frændinn og lét tveggja
punda lóð á aðra vogarskálina.
En Matthías virtist ekki geta áttað sig á
eða skilið jafnvægi vogarinnar, og tvíbökur
voru óviðráðanleg vigtarvara. Gerði hann
því ýmist að fylla skálina eða taka úr henni
aftur, unz viðtakandinn, sveitamaðurinn
sjálfur, kom honum til hjálpar og kenndi
honurn á vogina. Mikið elskaði Matthías
þennan sveitamann æ síðan. Þetta myndi
vart hafa hent nokkurn hinna bræðranna.
Þeir voru allir næmari en liann á allt það,
er allir skildu.
Eitthvað er til, sem örlög heitir, en víst
vita þau fáir fyrir. Það er eins og Matthíasi
hafi verið ætlað að verða það, sem hann
varð, og annað ekki. Honum var frelsið í
blóð borið og stálviljinn til að verða frjáls
og finna sannleikann. Og maðurinn verður
að vinna að þessu sjálfur. Matthías vissi
þetta vel, er hann segir:
„Þrælajörð þér veröldin verður,
verk þín sjálfs nema geri þig frjálsan.“
Náttúran tekur gjald af öllum, sem hún
gefur. Enginn maður öðlast neitt nerna á
kostnað einhvers annars. Og þetta annað,
sem maðurinn lætur í staðinn fyrir þetta
hitt, sem hann fær, það er það, er manninn
oftast vantar í augum heimsins.
Það kostar ótrúlegt þrek að hefja sig upp
úr meðalmennskunni og öðlast fullkomið
frelsi andans til að sigra heiminn. Matthías
var alltaf að vaxa og þroskast andlega til síð-
asta dags, og svipað má segja um hans frænd-
ur fleiri. Viljaþrek hans vissi ekki af ellinni.
Hann hafði þann sið eftir að vera kominn
yfir áttrætt, að fara upp úr rúminu hánótt-
ina um hávetur og ofan í ískalda skrifstof-
una, klæddi sig þá í tvo vetrarfrakka, hvern
yfir annan, setti upp loðhúfu og sat svona
fram á dag, önnum kafinn við að yrkja, þar
til öðrum þóknaðist að rísa úr rekkju. Heils-
an leyfði honum þetta ekki, langt í frá, og
læknirinn ekki heldur. En maðurinn mátti
til að yrkja ofurlítið meira. Og hann varð
að vera einn og frjáls við að yrkja. Það er
oft ekki tekið út með sældinni. Matthías var
skáld fram í fingurgóma.
Matthías segir í bréfi til frændkonu sinn-
ar, frú Ásthildar Thorsteinsson, 16. nóv.
1915, en hann var þá að byrja níræðisald-
urinn:
„Ég var að vísu efni, en það, sem eftir mig
liggur, er einungis sárvesælt brot, brot af
þeirri guðs auðlegð, sem bjó og brosti við
minni sál. . . Minn slóðaskap bætir engin
eilífð. . . “
* # *
Eggert Jochumsson var sannleiksbarn alla
ævi.
Nú getur menn greint á um sannleik og
sannleiksbarn, hvað það sé raunverulega.