Eimreiðin - 01.05.1967, Síða 43

FjARHA GSFORSENDVR ÁRNASA FNS
131
að vera „hernaðarbragð, að gera hlut Á. M. ekki alltof mikinn, til þess
að hlutur konunnar komi betur upp, sem hins eiginlega og raunveru-
lega stofnanda Árnasafns. Það sé hennar „danski“ auður og ríkidæmi,
sem allt hafi byggst á, Á. M. hafi komið til Khafnar sem „fattig islandsk
student" og annað ekki. Eignirnar hafi allar „blevet skabt i Köben-
havn,“ segir höf„ og þess vegna „heltigennem fra danske kilder.“
Það er í fljótu bragði nokkurt undrunarefni hvers vegna höf. er
svo mjög í nöp við Jón Ólafsson Grunnvíking. Hann hælir að vísu Á. M.
í frásögnum sínum, og frúna kallar hann „dyggðum prýdda höfðings-
konu,“ dydædle Matrone. En það sem J. Ól. liefur orðið á í messunni
er að segja frá því, að konan hafi verið norskrar œttar, það mátti með
engu móti. Dönsk varð hún að vera, hvað sem tautaði, og reyndar fyrri
maður hennar líka. Með öðru móti var það ekki fullkomlega tryggt, að
fjármunir konunnar, — frumstofn Árnasafns, — hafi að öllu verið „fra
danske kilder.“ — Vitaskuld má okkur íslendingum nákvæmlega á
sama standa, hvort konutetrið var danskt eða norskt að uppruna, og er
það einungis til Jress að sýna vinnubrögð höf., að ég vík að Jtessu atriði
nokkru nánar.
Auðvitað kemur varla til mála að J. Ól. hefði sagt konuna „norskrar"
ættar, nema af því að hún hafi raunverulega verið Jrað. Hvað gat honum
svo sem gengið til, að fara að skrökva um ætterni konunar? Enda hefur
þetta aldrei verið dregið í efa áður, svo ég viti. Hins vegar hefur höf.
gert sér ljóst, að ekki myndi tjóa að véfengja frásögn J. Ól. um þetta,
nema koma með aðra ættfærslu og færa á hana jrær sönnur að ekki
yrði um villzt. En Jrað hefur tekizt heldur báglega. Nú var Khöfn á
þessum tíma ekki stór bær, miklu minni en Reykjavík er nú, og hefði
Jjví átt að vera vinnandi vegur að finna ætt Mettu Jressarar, ef hún var
Jtaðan, og sérstaklega el' hún var svo rík sem af er látið. Og reyndar
finnur höfundur Khafnarmann, sem hann vill telja að vera muni íaðir
konunnar. Að vísu eru dætur manns þessa upp taldar og nafngreindar,
í hinni tilteknu heimikl höf., og er nafn Mettu ekki Jsar á meðal. En
höfundur er ekkert að setja fyrir sig slíka smámuni: „Alene den
omstændighed, at de to (ugifte og uforsörgede) dötre nævnes ved navn,
gan give plads for en hypotese om, at Metta Jensdatter kunde være en
(forsörget) uægte datter“ mannsins. Hafa menn nokkurn tíma heyrt
aðra eins ættfræði? Fyrst maðurinn átti þessar tvær dætur í hjónabandi,
.,Ellen og Sophie,“ hvað var Jrá eðlilegra en hann ætti eina í lausa-
leik? Og Jiá einmitt Mettu Jressa? Jú, annað eins hefði svo sem getað
skeð. En það er bara sá galli á, að fyrir ættfærslu Jressari finnst enginn
stafur. Auk Jress sést höf. yfir, að Jrar sem „barnsfaðirinn" var í háu
klerklegu embætti við eina af höfuðkirkjum Khafnar, hefur það vita-