Uppeldi og menntun - 01.01.2003, Page 15

Uppeldi og menntun - 01.01.2003, Page 15
AMALÍA BJÖRNSD., INGIBJÖRG SÍMONARD. OG JÓHANNA EINARSD. efni frá foreldrunum. Rannsóknir á tvíburum benda til þess að námsörðugleikar og þá kannski sérstaklega lestrarörðugleikar ráðist að hluta af erfðum (Plomin, DeFries, McClearn og McGuffin, 2001). Það að eiga ættingja með lestrarörðugleika virðist því auka líkur á að barn lendi í lestrarörðugleikum. Þarna er vissulega um flókið samspil umhverfis og erfða að ræða. Niðurstöður langtímarannsóknar á tvíburum í þremur löndum benda til þess að erfðir hafi áhrif á minni og nám, þar á meðal á hljóðkerfis- vitund (Byrne, Delaland, Fielding-Barnsley og Quain, 2002). Rétt er að benda á að þótt erfðir hafi áhrif þá útilokar það ekki áhrif umhverfis. Líklega er aldrei mikilvæg- ara að huga vel að umhverfi eins og þegar einstaklingur er með einhverja arfgenga veikleika. Þar sem rannsóknir sýna tengsl ýmissa félagslegra þátta og erfða við árangur í lestri og þróun hljóðkerfisvitundar er forvitnilegt að kanna þau tengsl við mælingar á málþroska og lestrarfærni í fyrstu bekkjum grunnskólans á íslandi. HÖNNUN OG TILURÐ HUÓM OG HUÓM-2 Eins og fram hefur komið í þessari grein sýna rannsóknir að unnt er að þjálfa hljóð- kerfisvitund hjá ungum börnum og þar með að auka líkur á farsælu lestrarnámi. Því er mikilvægt að bera strax í leikskóla kennsl á þau börn sem eru með slaka hljóðkerf- isvitund. HLJÓM-2 var hannað með það fyrir augum að geta nýst í þeim tilgangi. Haustið 1996 hófst vinnan við rannsóknina sem HLJÓM-2 byggir á. Markmið rannsóknarinnar var í upphafi að kanna tengsl hljóðkerfis- og málmeðvitundar fimm til sex ára barna við síðari lestrarfærni þeirra. í því skyni var hannað tæki, HLJÓM, sem kannaði ákveðna þætti hljóðkerfis- og málmeðvitundar með tengsl við síðari lestrarerfiðleika í huga. Við hönnun HLJÓM voru útbúin greinandi verkefni sem nota mætti til að leggja mat á hljóðkerfis- og málmeðvitund fimm til sex ára barna. Þetta voru tíu mismun- andi verkefni hvert um sig með 9-16 atriðum. Haft var til hliðsjónar efni úr svipuð- um athugunum sem gerðar höfðu verið erlendis. Verkefnin taka mið af mismunandi hugmyndafræði fræðimanna sem stundað hafa rannsóknir á þessu sviði (sjá t.d. Fox og Routh, 1984; Castle o.fl., 1994; Jorm, Share, Maclean og Matthews, 1984; Mody, Studdert-Kennedy og Brady, 1997; Wagner, Torgesen, Laughon, Simmons og Ras- hotte, 1993). Þar velta menn vöngum yfir því hvort færni á einhverju ákveðnu sviði hljóðkerfis- og málmeðvitundar hafi meiri áhrif en færni á öðru. Er það t.d. heppilegri forsenda fyrir góðu lestrargengi að vera leikin í greina að hljóð í orðum fremur en að samtengja hljóðin? Er nauðsynlegt að vera líka leikinn í þáttum sem tengjast meira öðrum þáttum málmeðvitundar? Þau verkefni sem mynduðu HLJÓM voru: Löng og stutt orö, orð í setningu, orð úr minni, rím, samsett orð, snmstöfur, hljóðgreining, margræð orð, orðhlutaeyðing og hljóð- tenging. I rannsóknum sem meta eiga forspárgildi prófa er nauðsynlegt að fylgja sama barnahópnum eftir. HLJÓM átti að bera kennsl á börn á leikskólaaldri sem líklegt væri að ættu við lestrarerfiðleika að stríða í grunnskóla og því var hópi barna fylgt 13
Page 1
Page 2
Page 3
Page 4
Page 5
Page 6
Page 7
Page 8
Page 9
Page 10
Page 11
Page 12
Page 13
Page 14
Page 15
Page 16
Page 17
Page 18
Page 19
Page 20
Page 21
Page 22
Page 23
Page 24
Page 25
Page 26
Page 27
Page 28
Page 29
Page 30
Page 31
Page 32
Page 33
Page 34
Page 35
Page 36
Page 37
Page 38
Page 39
Page 40
Page 41
Page 42
Page 43
Page 44
Page 45
Page 46
Page 47
Page 48
Page 49
Page 50
Page 51
Page 52
Page 53
Page 54
Page 55
Page 56
Page 57
Page 58
Page 59
Page 60
Page 61
Page 62
Page 63
Page 64
Page 65
Page 66
Page 67
Page 68
Page 69
Page 70
Page 71
Page 72
Page 73
Page 74
Page 75
Page 76
Page 77
Page 78
Page 79
Page 80
Page 81
Page 82
Page 83
Page 84
Page 85
Page 86
Page 87
Page 88
Page 89
Page 90
Page 91
Page 92
Page 93
Page 94
Page 95
Page 96
Page 97
Page 98
Page 99
Page 100
Page 101
Page 102
Page 103
Page 104
Page 105
Page 106
Page 107
Page 108
Page 109
Page 110
Page 111
Page 112
Page 113
Page 114
Page 115
Page 116
Page 117
Page 118
Page 119
Page 120
Page 121
Page 122
Page 123
Page 124
Page 125
Page 126
Page 127
Page 128
Page 129
Page 130
Page 131
Page 132
Page 133
Page 134
Page 135
Page 136
Page 137
Page 138
Page 139
Page 140
Page 141
Page 142
Page 143
Page 144
Page 145
Page 146
Page 147
Page 148
Page 149
Page 150
Page 151
Page 152
Page 153
Page 154
Page 155
Page 156
Page 157
Page 158
Page 159
Page 160
Page 161
Page 162
Page 163
Page 164

x

Uppeldi og menntun

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Uppeldi og menntun
https://timarit.is/publication/581

Link to this issue:

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.