Tímarit lögfræðinga - 01.01.1954, Blaðsíða 30

hvert ráðuneyti. Skyldi liver nefnd liafa eftirlit með við-
komandi ráðuneyti og vera með í ráðum um stjórnarfram-
kvæmdir.1) Sú hugmynd er ekki að öllu óskyld þeirri, sem
lá til grundvallar gömlu rekstrarráðunum hér frá 1935,
og áður hefur verið minnzt á. Iiæpið er, að slík skipun
reyndist hér hallkvæm, m. a. er hætt við, að hún myndi
tefja stjórnarframkvæmdir og dreifa ábyrgðinni um of.
Þó er þetta hugmynd, sem er þess verð, að hún sé íhuguð.
Ég hef miklu fremur augastað á svipuðu fyrirkomulagi
og er í Svíþjóð. Þar kýs þingið sérstakan embættismann,
svokallaðan Justiteombudsmann (J. 0.), til fjögurra ára í
senn. Hlutverk þessa embættismanns, sem er eins konar
trúnaðarmaður þingsins, er m. a. að hafa eftirlit með þvi,
hversu lögunum er beitt í framkvæmd af stjórnvöldum og
dómstólum (,,hava tillsyn á lagarnas tillámpning av domare
och ámbetsmán"). Þótt J. 0. sé að vissu leyti trúnaðar-
maður þingsins, og það setji honum starfsreglur, er liann
sjálfstæður embættismaður, og tekur ekki við neinum fyrir-
mælum frá þinginu. J. 0. hefur eftirlit með embættisfærslu
almennt og getur fundið að og leiðbeint, en getur hins vegar
ekki gefið embættismönnum bindandi fyrirmæli, og því
síður refsað þeim. Telji hann embættismenn eða aðra sýsl-
unarmenn hafa gerzt brotlega, verður hann að sækja þá til
sakar fyrir dómstólum. Þess er annars eigi kostur hér að
gera nánari grein fyrir starfi eða réttarstöðu J. 0. Þess
má aðeins geta, að sænskir fræðimenn virðast yfirleitt telja
að þesði skipan hafi gefizt vel. Talið er, að til starfsins hafi
jafnan verið valdir færustu og reyndustu lögfræðingar,
án tillits til pólitískra skoðana.2) Þess má og geta, að í
Finnlandi hefur þingið kosið slíkan J. 0. síðan 1918. Þar
hefur kosning hans orðið pólitísk, a. m. k. á síðari árum,
en viðurkennt er, að flokkarnir hafi reynt að velja í embætti
1) Ilvorfor Denækrati, bls. 333.
2) Sjá Herlitz í N.A.T. 1950, bls. 95 og Joh. Andenæs í Forhnndl. á
det Nittonde nordiske Juristmöte, 1952, Bil. VI, bls. 52.
24
j