Tímarit lögfræðinga - 01.12.1980, Side 22

eingreiðsla. Margir tjónþolar eyða eingreiðslunni á skömmum tíma á
óskynsamlégan hátt.
Eingreiðsla hefur hins vegar ýmsa kosti fram yfir lífeyrisformið.
Sagt er að tjónþolar sjálfir kjósi yfirleitt eingi-eiðslu frekar en lífeyri.
Sá, sem bætur á að greiða, hefur oft mikla hagsmuni af því að ljúka
bótamálinu í eitt skipti fyrir öll. Eingreiðsla veitir mönnum betra
tækifæri til að ráðstafa bótunum á hagkvæman hátt. Skynsamir menn
verja skaðabótum til þess að koma undir sig fótunum á nýjum vett-
vangi t.d. með því að kaupa fasteign, atvinnurekstur eða með því að
afla sér menntunar. Kostnaður við lífeyriskerfi er mikill, en enginn
kostnaður fellur á, eftir að eingreiðsla hefur vei’ið innt af hendi. Séu
bætur greiddar sem lífeyrir, þarf að gera sérstakar ráðstafanir til þess
að tryggja tjónþola gegn rýrnun á raungildi peninga, en það getur
verið erfiðleikum bundið eða jafnvel ókleift. Síðast en ekki síst skal
nefnt, að lífeyrisformið er talið geta dregið úr starfslöngun manna eða
valdið bótasýki. Eingreiðsla getur haft óbein lækningaáhrif. Sá, sem
bæturnar fær, hugsar minna um atvik það, er stofnaði bótarétt (slys
eða ástvinamissi). Hann veit, að hann fær ekki meiri bætur, og að
tekjur, sem hann aflar eftir slysið, draga ekki úr bótagreiðslum, eins
og oft er, þegar búið er við lífeyriskerfi.
Erfitt er að fella hlutlægan dóm um kosti og galla annars vegar
lífeyrisgreiðslna og hins vegar greiðslu í eitt skipti fyrir öll, vegna
þess að haldgóðar upplýsingar og samanburð skortir um, hvernig
þessi greiðsluform hafa reynst í framkvæmd.
3.4. Bætur fyrir varanlegan miska og fleira
Reglur norsku og sænsku skaðabótalaganna um miskabætur eru
ekki sama efnis. Heimild norsku laganna til að dæma bætur fyrir það,
sem kalla mætti tímabundinn miska (þjáningar o.fl.), er mjög þröng.
Skilyrði fyrir slíkum bótum er, að tjónsatvikinu hafi verið valdið af
ásetningi eða stórkostlegu gáleysi, sjá 1.5. hér að framan. 1 Svíþjóð
er hins vegar heimilt að dæma bætur fyrir tímabundinn miska (þján-
ingar og óþægindi) vegna líkamsspjalla, án tillits til þess á hverri
skaðabótareglu bótaskylda er reist, sjá 2.2. hér á undan.
Bæði lögin hafa sérstakar reglur um bætur fyrir varanlegan miska,
„mein“ (,,men“). Auk þess er í sænsku lögunum kveðið á um bætur
fyrir varanleg óþægindi (,,olágenheter“). Reglurnar um „men“ eru
ekki eins í Noregi og Svíþjóð, þótt ýmislegt sé þeim sameiginlegt.
Þessi nýju ákvæði tengjast svo reglunum um fjárhagslega örorku, að
um þetta tvennt verður ekki fjallað óháð hvoru öðru. Svo sem fram
216