Tímarit lögfræðinga - 01.12.1986, Blaðsíða 54

stökum, sem sett eru fyrir viðurkennirigu erlendra dóma og úrskurða.
3) Eins og áður er að yikið, gáfu ummæli Hæstaréttar í málinu
Hrd. 1972.1061 vísbendingu um, að rétt væri að einhverju leyti að
byggja á niðurstöðum erlendra skilnaðardóma hér á landi. Eftir dóm
Hæstaréttar í málinu Hrd. 1985.599 er sennilega óhætt að ganga held-
ur lengra og segja, að erlendir skilnaðardómar geti, rétt eins og erlend-
ir ógildingardómar í hjúskaparmálum, haft neikvæðar réttarverkanir
hér á landi. Stafar þetta af því, að eðlilegt er, að sama regla gildi að
þessu leyti um bæði ógildingar- og skilnaðardóma, enda hafa rök þess,
að viðurkenna beri þessa tilteknu dóma, verið talin þau, að það geti
leitt til mikillar óvissu um hj úskaparstöðu manna, ef viðurkennirigu
yrði synjað.10) Synjun viðurkenningar gæti m.ö.o. leitt til þess, að
hjón yrðu ýmist talin í hjúskap eða ekki, allt eftir því hvar í landi
reyndi á slíkt álitaefni.
4) Það eru ekki einvörðungu dómar og úrskurðir um skilnaði og
ógildingu hjúskapar, sem geta verið ákvarðandi um sifjaréttarlega
stöðu manna. Til viðbótar má nefna faðernis- og vefengingardóma;
dóma um veitingu og niðurfellingu ættleiðingar; dóma um það, hvort
barn sé skilgetið eða óskilgetið og jafnvel aðrir dómar um persónulega
réttarstöðu manna eins og t.d. dómar um það, hvort horfinn maður
skuli talinn látinn.
Það er umhugsunarefni, sem ekki hefur komið til kasta íslenskra
dómstóla, að því er séð verður, hvort undantekningin frá meginregl-
unni um réttarverkanir erlendra dóma sé ekki víðtækari en nefnt var í
2) og 3) hér að framan og taki auk ógildingar- og skilnaðardóma al-
mennt til erlendra dóma, er varða sifjaréttarlega stöðu manna. Þau
rök, sem áður voru nefnd og mæla með því, að viðurkenna beri erlenda
skilnaðar- og ógildingardóma, eiga einnig við um aðra þá dóma um
sifjaréttarlega stöðu manna, sem hér voru nefndir, þ.e. synjun viður-
kenningar getur leitt til óvissu um sifjaréttarlega stöðu viðkomandi
einstaklinga. Verður fróðlegt að sjá, hvernig íslenskir dómstólar taka
á því álitaefni, ef það kemur til þeirra kasta.
5) Reglur um viðurkenningu erlendra dóma eru misjafnar frá einu
landi til annars. Annars vegar má nefna afstöðu íslensks réttar, þar
sem erlendir dómar eru almennt ekki viðurkenndir. Hins vegar má svo
nefna reglur bandarísks réttar, þar sem það meginviðhorf ríkir, að
viðurkenna beri erlenda dóma að fullnægðum ákveðnum lágmarksskil-
yrðum.11)
Dómsúrlausn eins og sú, sem til umfjöllunar er í grein þessari, leiðir
hugann að því, hvort reglur íslensks réttar um viðurkenningu erlendra
268