Tímarit lögfræðinga - 01.12.1986, Blaðsíða 32

2.3 Sök tjónþola
Hér að framan hefur verið lagt til grundvallar, að vátrygging sjó-
manna eftir siglingalögum sé slysatrygging eins og var í gildistíð eldri
laga. Telja verður óheppilegt og villandi að orða upphafsákvæði 2. mgr.
172. gr. á þann veg sem gert er, þ.e. að útgerðarmanni sé skylt að
kaupa tryggingu fyrir bótum, „er á hann kunna að falla samkvæmt
1. mgr.“, m.a. vegna þess að í 1. mgr. er ákvæði um lækkun eða brottfall
bóta, ef sá, sem fyrir „slysi eða tjóni“ varð, sýndi „vítavert“ gáleysi.
Eftir orðalagi og skipan bráðabirgðaákvæðis sigll. 1963 lék enginn vafi
á því, að reglur um sakarskiptingu áttu ekki við um slysatrygging-
una. Nú er vátryggingarskyldan hins vegar beinlínis tengd skaðabóta-
ábyrgð útgerðai’manns eftir 1. mgr. 172. gr. og af því mætti álykta,
að bótaréttur úr slysatryggingunni gæti skerst vegna eigin sakar tjón-
þola. Eigi er ástæða til að ætla, að vakað hafi fyrir höfundum laganna
að gera breytingu í þessa átt, og er ekkert í frumvarpinu, sem bendir
til þess, að svo hafi verið. Verður því að telja, að bótaréttur vátryggðs
eftir slysatryggingunni ráðist ekki af sakarskiptingarreglunni í 1. mgr.
172. gr., heldur af reglum vátryggingaréttar um áhrif þess, er vá-
tryggður (eða slasaði) veldur vátryggingaratburðinum með saknæm-
um hætti. Niðurstaðan verður því sú, að vátryggður heldur fullum
rétti til slysatryggingarbóta, nema hann (eða sá, sem fyrir slysi varð)
hafi valdið vátryggingaratburðinum af ásetningi eða stói’felldu gá-
leysi, sbr. 18. gr. og 124. gr. laga nr. 20/1954 og vátryggingarskilmála
fyrir atvinnuslysatryggingu sjómanna.
Þótt menn geti e.t.v. verið sammála um framangreinda niðurstöðu,
þ.e. að bótaréttur úr slysatryggingunni skerðist ekki eftir sakarskipt-
ingarreglu 1. mgr. 172. gr., er ekki leystur allur vandi við skýringu
á henni. Ef útgerðarmaður vanrækir að slysatryggja skv. 2. mgr. 172.
gr., fellur hlutlæg ábyrgð á hann eftir 1. mgr. og hún mælir samkvæmt
framansögðu fyrir um sakarskiptingu (eða jafnvel brottfall bótarétt-
ar) vegna „vítaverðs" gáleysis tjónþola. Beri að skýra orðin „vítavert
gáleysi“ svo, að þau taki m.a. til gáleysis, sem er minna en stórfellt
gáleysi, ætti gild mótbára útgerðarmanns varðandi „vítavert“ gáleysi
að leiða til þess, að tjónþoli hlyti minni rétt á grundvelli 1. mgr. 172.
gr. en eftir reglum um slysatrygginguna. Sú niðurstaða er óviðunandi
og samræmist ekki þeim tilgangi laganna að tryggja tjónþolum bætur,
þótt slysatrygging hafi ekki verið keypt. Hvað sem því líður, myndi
útgerðarmaður, sem vanrækir skyldu sína til kaupa á slysatryggingu,
vera bótaskyldur samkvæmt almennum reglum vegna alls fjártjóns,
sem af vanefndum hans leiðir.
246