Tímarit lögfræðinga - 01.06.1990, Síða 17

sem í eru ákvæði, andstæð landslögum, að þá skorti gildi að því leyti að
íslenskum lögum. Slík lagaákvæði fái hér ekki lagagildi fyrr en búið sé að breyta
íslenskri löggjöf til samræmis við samninginn." Síðan segir höfundur:
Dómstólar, stjórnvöld og almenningur verða að fara eftir landslögum þangað til þeim
er breytt með lögformlegum hætti, en ríkisstjórn - og reyndar Alþingi líka - er skylt að
annast um, að nauðsynlegar lagabreytingar séu gerðar sem fyrst, til þess að unnt sé að
fullnægja þjóðréttarlegri skuldbindingu ríkisins.
Stefán M. Stefánsson prófessor hefur ritað ítarlega um þetta viðfangsefni
almennt og eru helstu niðurstöður hans, að staða þeirra þjóðréttarsamninga,
sem ætlað er að hafa svonefnd bein réttaráhrif, sé tiltölulega veik eftir íslenskum
rétti.12 Hafi samningnum ekki verið rækilega umbreytt hér á landi og sett lög sé
oft lítil von um að unnt sé að bera ákvæði þjóðréttarsamnings undir dómstóla
með árangri. Akvæði þjóðréttarsamnings víki ávallt fyrir ósamrýmanlegum
settum lögum eða eftir atvikum ósamrýmanlegum síðar settum lögum.
Höfundur víkur sérstaklega að MSE og vitnar til kenninga um sérstöðu
ákvæða MSE að því leyti að sáttmálinn geti verið bein réttarheimild í viðkom-
andi landi án þess að hann sé lögtekinn.13 Síðan segir höfundur: „Þetta er þó
tæpast gildandi réttur hér á landi enn sem komið er." Segja má að hér gæti
nokkurrar varkárni í niðurstöðu Stefáns.
Gunnar G. Schram prófessor hefur komist að afdráttarlausri niðurstöðu um
forgang landsréttar og telur að dómstólum beri að dæma eftir lagaákvæðunum ef
saman lýstur ákvæði landslaga og þjóðaréttar, enda hafi þjóðréttarákvæðið ekki
verið sérstaklega lögleitt eða unnið sér þegnrétt sökum réttarvenju.14 Ennfremur
segir höfundurinn, að hafi alþjóðasamningar, sem ísland gerist aðili að, að
geyma ákvæði andstæð íslenskum lögum, þá hafi þau ekki gildi fyrr en
hlutaðeigandi lagaákvæði hafa verið numin úr gildi eða þeim breytt til samræmis
við samningsákvæðin.15
Armann Snævarr telur þjóðréttarlega réttarskipandi samninga ekki bindandi
réttarheimildir í íslenskum innanlandsrétti fyrr en þeir hafa verið teknir upp í
íslensk lög.16 Hann telur hins vegar að þess megi vænta að íslenskir dómstólar
skýri íslensk lög, ef kostur er samkvæmt almennum lögskýringareglum, til
samræmis við þjóðréttarsamninga íslands, en lengra geti dómstólar naumast
gengið.
"Ólafur Jóhannesson: Stjórnskipun íslands, 374.
"Stefán M. Stefánsson: Um þörf á lögfestingu þjóðréttarsamninga, 14-15.
"Stefán M. Stefánsson: Um þörf á lögfestingu þjóðréttarsamninga, 12.
"Gunnar G. Schram: Ágrip af þjóðarétti, 14.
''Gunnar G. Schram: Ágrip af þjóðarétti, 14.
“’Ármann Snævarr: Almenn lögfræði, 268.
11