Ægir - 01.03.1999, Qupperneq 26

Fróðleikur um þorskanet
og færagerð fyrr á öldum
orskveiða í net er fyrst getið hér á
landi um 1730, en þá hermir ein
heimild, aðþeir Engelbreth, Platfod
og Triers, kaupmenn á Hofsósi, liafi
veitt fisk íþorskanet á Skagafirði. Ár-
angur var sagður góður, en engu að
stður var veiðunum hœtt eftir tiltölu-
lega skamma hríð.
Eftir þetta leið tæpur aldarfjórðung-
ur uns netaveiðar voru aftur reyndar
hér við land, svo vitað sé. Árið 1752 var
Skúli Magnússon, landfógeti, á leið til
Kaupmannahafnar en hreppti illviðri á
leiðinni og tók loks land í Noregi. Þar
sá hann þorskanet í fyrsta sinn og leist
svo sem þau gætu nýst vel á íslandi.
Skúli var sjaldan seinn til framkvæmda
og í Noregi festi hann kaup á tveimur
netum og hafði þau heim með sér árið
eftir. Þá urn sumarið, 1753, voru þau
lögð í Hafnarfjörð, en ekki er vitað hve
mikið veiddist í þau. Nokkurn árangur
munu þó tilraunirnar hafa borið því í
forspjalli að Ferðabók Ólafs Olaviusar
segir Jón Eiríksson frá því að vegna
netaveiðanna hafi verslun í Hafnarfirði
aukist frá því að vera í meðallagi upp í
einn mesta verslunarstað landsins.
Næstu árin færðist notkun þorska-
neta í vöxt við sunnanverðan Faxaflóa.
Hermir ein heimild, að á vetrarvertíð-
inni 1782 hafi bátar úr Vogum, Kefla-
vfk og Njarðvíkum verið með 870 net,
auk yfirskipsneta.
Handfœraöngull - svokallaður sœtisönguli
með sigurnagla.
Á síðari hluta 18. aldar voru þorska-
net reynd víða um land, en árangur
varð lítill. Þegar leið á 19. öld jókst
notkun þorskaneta í Faxaflóa, en í öðr-
um landshlutum varð notkun þeirra
ekki útbreidd fyrr en kom fram á 20.
öld. Þá höfðu vélbátar víðast hvar leyst
áraskipin af hólmi og utan Faxaflóa er
rétt að telja þorskanet veiðarfæri véla-
aldar fremur en árabátaaldar.
Víða var hart deilt um notkun
þorskaneta og voru röksemdir and-
stæðinga þeirra oft svipaðar rökum
þeirra, sem andsnúnir voru lóðanotk-
un. Á hitt ber þó einnig að líta, að í
samanburði við handfæri voru þorska-
net fremur dýr og sums staðar hentuðu
þau illa fyrir daga vélbátanna. Þannig
áttu menn á áraskipum oft í erfiðleik-
um með netin ef veitt var á hraunbotni
og einnig gerðu straumar mönnum oft
erfitt fyrir. Þannig var t.a.m. í Grinda-
vík þar sem nokkur tími leið, uns menn
komust upp á lag með notkun þorska-
neta, og þar urðu þau ekki algeng fyrr
en vélbátaútgerð hófst að marki.
Verslunarheimildir frá 16. og 17. öld
geta um innflutning á færum frá-
Englandi og Danmörku, en þau þóttu
misjöfn að gæðum. Dönsk færi þóttu
miklu lakari en ensk og hollensk og
reyndu íslendingar að kaupa færi af
fiskimönnum, ef þeir gátu. Um miðbik
17. aldar var tekið að flytja hingað til
lands hamp til færagerðar og voru færi
unnin úr honum allt fram á 19. öld. Eft-
ir að kom fram um og yfir miðja 17. öld
voru færi mest unnin úr hampi, sem
fluttur var inn, en þó voru þess einnig
dæmi að menn gerðu færi úr efni, sem
til féll innanlands, t.d. taglhári. Notkun
þess virðist þó aldrei hafa verið mikil
og miklu minni var hún hérlendis en í
Noregi. Er og svo að sjá sem margir
hafi talið notkun taglhárs í færi neyðar-
úrræði. Heimildir herma að bændur á
Ströndum hafi neyðst til að nota hross-
hár í færi þar sem innflutt lína var
ófáanleg. Þá eru og heimildir fyrir því
að menn hafi gripið til staðbundinna
úrræða og nýtt það sem á fjörur þeirra
rak, í bókstaflegum skilningi. Þannig
þekktist það í Skaftafellssýslum að
menn tættu sundur kaðla og reiða úr
strönduðum skipum og spinnu í færi.
Útgerðarmenn - Skipsljórar
Uppsetning og viðgerðir á öllum
almennum veiðarfærum.
Síldar- og loðnunótarefni ávallt
fyrirliggjandi.
iFjarðarnet hf.
' Hafnargötu 37 • 710 Seyðisfjörður
Stmi 472 1379 • Fax 472 1535 • Heimasími 472 1282
Þökkwn ánægjnleg
saniskipti
í 15 ár.
26 ÆG,IR