Melkorka - 01.03.1955, Blaðsíða 19

KONUR í SKÁLDSKAP NEXÖ
Eftir Matti Gram
Eftirfarandi grein er eftir danska kvenrithöfundinn Matti Gram, sein hefur vakið nokkra athygli
siðustu ilrin. Hún segir sjálf í viðtali:
„Ég er fædd í Kaupmannahöfn, hef gengið þar í skóla og tekið stúdentspróf. Mér finnst skuggi
nazismans liafa legið yfir allri minni ævi. Eg var barn þegar Hitler komst til valda í Þýzkalandi.
Okkur barst að eyrum þarna sunnan frá hergiingu-tramp, öskur og vopnaglamur. Við og við rakst
maður á gyðinga og stjórnmálamenn, flóttafólk, sem tekizt hafði að flýja frá Þýzkalandi, og sagði
frá hlutum, sem ég var of ung til að bera skynbragð á.
Svo kom stríðið. Nazistarnir komu. Ég giftist og maðurinn minn tók þátt í mótspyrnuhreyfing-
unni. Og nú skildi ég fljótt þá hluti, sem ég hafði ekki borið skynbragð á áður. Maðurinn tninn
var tekinn fastur og settur í þýzkt fangelsi. Svo þegar stýrjöldinni lauk var gleði mín einnig hlandin
persónulegum tilfinningum.
Og — nú finnst mér ég aftur standa í miðri andspyrnuhreyfingunni. Ég á tvö indæl börn, og það
er ekki jragileg tilfinning að vita að nazisminn lifir enn jrá og berst fyrir að endurvopna Þýzkaland.
------Þegar ég er að því spurð, hvers vegna ég hafi byrjað á ritstörfum, jrá er svar mitt: Ég gerði
það mcðal annars í þeirri von að ég gæti með penna mínum lagt minn lilla skerf til að berjast móti
þeim öflum í heiminum sem eru andstæð friði og mannlegri reisn."
Martin Andersen Nexö lýsir því með ör-
láum orðum í Marteini rauða, lrver sé al-
mennt skoðun karlmanna á konunni. ]ain-
framt lýsir hann gagnstæðri skoðun sjálfs sín
á lienni. ,,í lrans hópi,“ segir hann, „var skoð-
un karlmanna á konunni mjög einföld og
ramskorðuð. Konan var enginn jafningi,
varla einu sinni raunverulegur maður. En
liann þurfti endilega að sjá í henni jafningja,
ekki leikfang eða burðardýr.“ Og það er á-
berandi í öllum verkum hans, hve mjög það
fær á lrann, „að hún verður að bera alla byrði
jæssa heims, senr hún á enga hlutdeild í,“
eins og hann segir um Dittu mannsbarn.
Enginn rithöfundur hefur séð jafnvel og
hann gegnum ytri eymd og verknaði, sem
sýndust fyrirlitlegir, inn í kærleiksríka sál.
Og maður fyllist þakklætistilfinningu, þegar
maður lítur frá einni kvenpersónu til ann-
arrar í bókum hans og sér, að þeim er næst-
um ævinlega lýst á jákvæðan og nærfærinn
hátt.
í Pelle Erobreren, höfuðverki Nexös,
kynnist lesandinn mörgum athyglisverðum
kvenpersónum. Og menn taka sérstaklega
eftir því, að margar þeirra eru aðeins börn
eftir áratölunni. En Nexö hefur ætlað sér að
sýna eina af skelfilegustu afleiðingum fátækt-
arinnar í auðvaldsþjóðfélagi, sem sé þá ó-
mannlegu byrði, sem lögð er á herðar barn-
anna. Þessar stúlkur hafa orðið að strita frá
jiví þær voru telpubörn, og vesalings kropp-
arnir þeirra hafa skekkzt undan farginu.
Karen litla, systir Marteins, varð að dragnast
með stór börn frá morgni til kvölds. Af þessu
varð hún skökk og einkennileg og svipti sig
lífi í örvæntingu þegar á barns aldri. Jó-
hanna, sem var fædd í „Örkinni“, aðseturs-
stað fátæklinganna í Kaupmannahöfn, og
aldrei átti ástríki að fagna né fékk nóg að
borða, var hræðilega misnotuð af húskörlum
og munaðarseggjum, svo að hún veiktist og
dó, mædd á sálinni vegna þess hvaða raunir
hún hafði orðið að þola í lífinu. Hér í „Örk-
MELKORKA
19