Melkorka - 01.03.1955, Blaðsíða 21

ÞEIR KOMA í HAUST
Herdis
Þorvaldsdóttir
ogAmdis
Bjömsdóttir
i leikritinu:
„Þeir homn
i haust“
Undanfarið hefui Þjóðleikhúsið sýnt sjónleikinn Þcir
kotna i haust eftir ungan íslenzkan höfund, Agnar Þórð-
arson. Leikurinn byggist á síðasta þætti lnndnámssögu
Islendinga á Grænlandi og fjallar um endalok þeirra.
Þrátt fyrir víðtækar visindalegar rannsóknir hefur ekki
tekizt að færa sönnur á hverjar voru orsakir þess, að ís-
lendingabyggð á Grænlandi leið undir lok. Höfundurinn
á því frjálst vai í túlkun sinni á þeim harmleik, sem
þarna heftir átt sér stað. Að hans áliti hefur það táðið
mestu, að landnámsmenn og niðjar þeirra leituðust ekki
við að skilja og vingast við innfædda menn, sem kunnu
að hagnýta sér hið hrjóstruga land, heldur fóru að þeim
með ófrið og felldu þá hven.rr sem færi gafst.
Leikrit Agnars hefst á því, að kirkja og stórhöfðingjar
ráða lögum og lofum í íslendingabyggð á Grænlandi.
Þessi tvii öfl ala á óvild bænda til skrælingja og brýna
j>að ríkt fyrir þeim, að skrælingjar séu heiðnir galdra-
menn, sem ckkert nema illt geti af hlotizt. Arlega ern
stórir hópar vaskra manna sendir til að vega skrælingja,
og þeir hópar koma sjaldnast til liaka. Af þessum herferð-
tun býður búskapurinn mikla hnekki. Loks rís ungur
maður, Kolbeinn, gegn þessum hernaðaranda. Kolbeinn
liefur dvalizt vetrarlangt rneðal skrælingja. Hann segir þá
vera vinsamlegt og gott fólk og boðar nú frið og sam-
skipti við þá. En Kolbeinn er jK'gar sakaður um galdra
og uppreist og tekinn af lífi. Skrælingjar færast nær ís-
lendingabyggð og fólk flýr í ofboðslegum ótta til f jalla,
þar sem þess bíður ckkert nema dauðinn. Leiknum lýkur
á þann hátt, að unnusta Koíbeins er ein eftir og gengur
á hönd skrælingjum.
Þeir koma í haust er sögulegur harmleikur. Þó getur
engum dulizt, að höfundurinn hefur nútímann og þær
aðstæður sem við lifum við, rikt i huga. Friðarboðskapur
hans er augljós, Hann álítur að menn og þjóðir eigi að
lifa í sátt og samlyndi, að öðrum kosti sé menningunni
o;, mannkyninú öllu mikil hætta búin.
\ð loknm skal ]>ess getið, að jafnframt því sem leikrit
Agnars fjallar um tnikilvægt efni, er það samið af vand-
virkni og kunnáttu. Leikritið ,er frumsmíð höfundar og
tná því gera sér góðar vonir um framtíð hans.
öðruvísi — og það var nóg, — því að Nexö var
ekki í vafa um það að upp af þeim efniviði,
sem alþýðukonan er gerð úr, mundi vaxa sú
kona, er liann trúði á, sú sem yrði jafngildur
félagi og eiginkona. Og það er gleðilegf að
hugsa til þess, að hann lifði það að sjá í Ráð-
stjórnarríkjunum, að iiann hafði haft rétt
fyrir sér.
Auðvitað hefur Nexö ekki lýst öllum kon-
um af fullkominni samúð. Það eru iatigoftast
konur, sem eru ekki búnar þeirri félagsvit-
und, sem annars einkennir fátæklinga. Við
kunnum vel við margt í fari Ellen, konu
Pelle, en þó er það einhvernveginn svo. að
okkur verður ekki hlýtt til hennar. Við sjá-
um hve mikils virði hún ér fyrir heimili sitf;
við viturn að hún mundi gera hvað sem værí
MFLKORKA
fyrir fjölskyidu síria — en það kétííur okkur
ekki á óvart, þégar hún fórnar fátækum vin-
um sínum, hverjum á fætur öðrum, sjálfri
sér til framdráttar. í Marteini ranða teflir
Nexö systrunmn Veru og Dagmar hvorri
gegn annarri. Hin fyrri er köld og sjálfselsk
og lítur á h jónabandið eins og bjargræðisveg.
Hin er vændisköna að atvinnu, en full gæzku
og hjartahlýju, og húri segir Marteini að hún
gæti ekki Hrigsað sér að selja sál sína með því
að giftast. Svo virðist sem Nexö hafi haft
gaman af því að hafa hér hausavíxl á hug-
töknm til þéss að sýna. hve niðurlægjandi
hjónabáridið ér þeirri knnu, sem ekkert er í
sjálfi'i sér. lætur ekkert af mörkutri, en er að
ei n s gi ft t i 1 að 1 i fa > / .' • .
Þannig:. h efnr Nexö ósparlega gagnrvnt
21