Heilbrigðismál - 01.03.1981, Blaðsíða 8

Reykingar og atvinna
Grein efíir
Helga Guðbergsson
Á atvinnusjúkdómanámskeiði
Læknafélags íslands í september
1979 hélt bandaríski lungnasér-
fræðingurinn Kilburn því fram að
þekktar væru a. m. k. sextíu ryk-
tegundir sem valdið gætu lang-
vinnri berkjubólgu (krónískum
bronkítis). Ekkert jafnast þó á við
tóbaksreyk í þeim efnum, vegna
þess hve margir reykja. Andi menn
að auki að sér talsverðu ryki dag-
lega flýtir það fyrir slíkun lungna-
skemmdum.
Á undanförnum árum hefur
þekking manna aukist á samverk-
andi skaðsemi reykinga og meng-
unar er fólk verður fyrir á vinnu-
stöðum. Ástæða er til að vekja sér-
staka athygli á þessum sameigin-
legu, heilsuspillandi áhrifum.
Reykingar eru yfirleitt útbreiddari
meðal verkamanna, iðnaðarmanna
o. s. frv. en meðal þeirra sem vinna
svokölluð huglæg störf. Hjarta-
vernd kannaði þetta á Reykjavík-
ursvæðinu 1967—68 hjá karl-
mönnum á aldrinum frá 34 ára til
61 árs. I hópi þeirra sem vinna
huglæg störf voru um 30% síga-
rettureykingamenn en nær 40% í
þeim hópi er fremur starfar á efna-
og reykmenguðum vinnustöðvum.
Árið 1975 hafði sígarettureykinga-
mönnum fækkað um 5—9% og
pípu- og vindlareykingamönnum
um 5—7%, samkvæmt framhalds-
könnun Hjartaverndar.
Lítun nánar á hættusamband tó-
baks og vinnu.
1.
Viss eiturefni í tóbaki og tóbaks-
reyk er einnig að finna á sumum
vinnustöðum. Reykingar auka þá
þéttni þessara efna í andrúmsloft-
inu og þar með áhættuna við inn-
öndun þeirra. Besta dæmið er kol-
sýrlingur (CO) sem eins og kunnugt
er binst blóðrauða fastar en súrefni
og hleypir því ekki að. Hann
myndast við ófullkominn bruna og
er t. d. í útblæstri véla. Kolsýr-
lingseitrun er vel þekkt, en rann-
sóknir benda einnig til að
skemmdir byrji að koma fram á
hjarta- og æðakerfi við kolsýrlings-
þéttni blóðrauða um 5%. Síga-
rettureykingar einar valda mettun
á bilinu 3—10%. Kolsýrlingsmeng-
un á vinnustað getur aukið veru-
lega á þessi áhrif. Önnur efni sem
koma fyrir í tóbaki og á sumum
vinnustöðum eru asetón, akrólein,
aldehýð (t. d. formaldehýð), arse-
nik, kadíum, blásýra, brennisteins-
vetni, ketónar, blý, metýlnítrít,
nikótín, köfnunarefnistvíildi, fenól,
lífræn hringsambönd o. fl. í slíkum
tilvikum er um samanlögð áhrif að
ræða.
2.
Reykingar geta aukið á skaðleg
áhrif eiturefna, þótt um önnur efni
sé að ræða en í tóbakinu. Þannig
leggjast saman áhrif tóbaksreyks og
klórmengaðs andrúmslofts.
3.
Stundum margfalda reykingar og
eiturefni skaðleg áhrif hvors ann-
ars. Komið hefur í ljós, að síga-
rettureykingamenn, sem vinna með
asbest hafa margfalt hærri tíðni
lungnakrabbameins en hinir, sem
ekki reykja og vinna með asbest,
eða reykja og vinna ekki með as-
best, að ekki sé minnst á þá sem
halda sig frá hvoru tveggja. í einni
rannsókn var fylgst með 370
mönnum, sem lengi höfðu unnið
við að einangra með asbesti. Á 9
ára tímabili dóu 41 af 283 síga-
rettureykingamönnum af þessum
hópi úr lungnakrabbameini. Á
sama tímabili dó einn úr hópi
þeirra 87 sem ekki reyktu sígarettur
úr lungnakrabbameini. I gúmmí-
iðnaði og víðar geta menn orðið
fyrir svipuðum áhrifum af mengun
í andrúmslofti og reykingum.
4.
Efni á vinnustað geta breyst í
hættulegri efni fyrir áhrif reykinga.
Hitastigið í sígarettuglóðinni er um
875°C. Efni eins og klórkolvatns-
efni (lífræn leysiefni, tríklórety-
len, perklóretylen o. fl.) geta um-
hverfst í phosgen við hita. Phosgen
er stórhættulegt eiturgas. „Poly-
mer-eim-hiti“ stafar af uppgufun
vissra gerviefna (við hitastig yfir
315°C). Mengist tóbak af slíkum
efnum, t. d. vegna ryks á höndum,
geta menn fengið hita og fundið til
óþæginda fyrir brjósti höfuðverkj-
ar, skjálfta og vöðvaverkja þegar
kveikt er í tóbakinu. Endurtekin
áhrif geta skemmt lungun.
5.
Neftóbak, sígarettur, vindlar og
pípur geta mengast af hættulegum
efnum á vinnustaðnum. Þegar tó-
bakið er borið að vitum be'ast hin
hættulegu efni inn í líkamann, ofan
í lungu eða maga. Reykingar á
vinnustað leiða einnig til þess, að
menn bera óhreinar hendur að vit-
unum og getur þá hið sama gerst.
Þetta er ein af leiðum þungmálma
inn í líkamann og getur t. d. leitt til
blýeitrunar og kadmíumeitrunar.
8 Fróttabréf um HEILBRIGÐISMÁL 1/1981