Heilbrigðismál - 01.03.1981, Blaðsíða 29

Fjöldi þeirra sem látist hafa í um-
ferðarslysunt (samkvœmt dánarvott-
orðum 1961—79) hefur mestur orðið
árin 1975 og 1977 eða 39. Lcvgst
komst þessi tala í 11 árið sem hreytt
varí hægri umferð, 1968.
unum og fleiru sem í mörgum til-
fellum skerðir frelsi einstaklingsins
er beitt til þess að vernda heilsu
samborgarans í tæknivæddum
heimi. Vissulega skal farið með gát,
en mestu máli skiptir að einstakl-
ingar beri sjálfir ábyrgð á heilsu
sinni. Lögleiðing öryggisbelta
leggur skyldur á herðar hvers ein-
staklings en gerir hann jafnframt
ábyrgan fyrir eigin gerðum. Að
lokum er hverjum og einum hollt
að íhuga að flestir hafa skyldum að
gegna gagnvart samborgurum sín-
um, t. d. nánum ættingjum, börn-
um og maka.
• Ef beltið er lauslega spennt get-
ur líkaminn kastast til i beltinu við
árekstur og minni háttar meiðsl
hlotist af. Einnig ber að hafa í huga
að öryggisbelti veitir litla vörn gegn
hliðarárekstri. Þannig árekstrar eru
þó mjög sjaldgæfir.
• Hvergi hefur náðst hátt notk-
unarhlutfall bílbelta án lögbind-
ingar. Nokkrar smærri athuganir
hafa verið gerðar hér á landi. Nið-
urstöðurnar eru að milli 5 og 15%
ökumanna noti beltin. Á árunum
1976—1977 þegar lög um notkun
öryggisbelta voru í gildi í Sviss
notuðu 80—90% bifreiðarstjóra
beltin. Á árinu 1979, þegar lögin
höfðu verið felld úr gildi, notuðu
30—60% beltin. Nú hafa öryggis-
belti verið lögleidd aftur í Sviss,
eftir að umferðarslysum hafði
fjölgað mikið. Um 35% bifreiðar-
stjóra í Svíþjóð notuðu beltin áður
en þau voru lögleidd 1976. Árið
1979 notuðu 85—90% bifreiðar-
stjóra beltin. f Bandaríkjunum eru
öryggisbelti ekki lögleidd. Talið er
að 14% bifreiðarstjóra noti beltin.
A hrif lögleiðingar
Ekki er að vænta verulegra
áhrifa af notkun belta fyrr en um
60% bifreiðastjóra nota þau. Ljóst
er að lagasetningu þarf til þess að
notkun þeirra verði almenn. Mjög
lágt hlutfall meðal íslenskra bif-
reiðastjóra notar beltin og er því
mjög brýnt að öryggisbelti verði
lögleidd hér á landi.
Helstu áhrif öryggisbeltanotk-
unar í þróuðum löndum (60—90%
notkunarhlutfall) eru að dánartíðni
í umferðarslysum lækkar um 25%
að meðaltali, alvarlegum meiðslum
í umferðarslysum fækkar um 30%
og veikindadögum vegna umferð-
arslysa fækkar um 30%. Þetta er
byggt á upplýsingum frá fjórtán
löndum þar sem öryggisbeltanotk-
un var lögleidd á árunum 1971 —
1976.
Þess má geta að Norræna um-
ferðaröryggisnefndin hefur reikn-
að út að ef allir notuðu öryggisbelti
myndi dánartíðni vegna umferðar-
slysa lækka um 33—46%.
Undanþágur
Meðal þeirra þjóða sem lög-
bundið hafa notkun öryggisbelta
hafa farið fram miklar umræður og
rannsóknir um hverja skal undan-
þyggja þeirri skyldu að nota belt-
in. Hér fer á eftir samantekt á þeim
ákvæðum sem víðast hvar eru í
gildi, og er m. a. tekið tillit til ís-
lenskra aðstæðna.
Undanþegnir notkun bílbelta
eru sjúklingar með líkamlega sjúk-
dóma og sem að mati læknis eiga i
miklum erfiðleikum með að festa
eða losa beltin eða stjórna bifreið
fastspenntir í öryggisbelti. Helstu
aðstæður sem hér um ræðir eru :
Mjög skert hreyfigeta í hálsi,
hrygg eða mjöðmum. Liðagigt.
Mikil offita. Heila- og mænusigg
og aðrir alvarlegir taugasjúkdómar.
Sjúklingar er hafa gengið undir
þvagfæra- og þarmaaðgerðir eða
brjóstholsaðgerðir. Sjúklingar með
gangráð (vegna hjartasjúkdóms).
Sjúklingar með geðsjúkdóma á því
stigi að notkun öryggisbelta er talin
geta valdið tjóni á heilsu (helsta og
næstum eina ástæða er innilokun-
arkennd).
Með hliðsjón af reynslu Svía má
gera ráð fyrir að undanþágur verði
fáar, t. d. voru gefnar út 1300 und-
anþágur í Svíþjóð frá janúar 1975
til september 1976, en það sam-
svarar 35—40 undanþágum hér á
landi.
f lögum verður að gera ráð fyrir
að dómsmálaráðherra setji reglu-
gerð um aðrar undanþáguheimild-
ir. Þær gætu einkum verið tvenns
konar. Á vissum vegarköflum er
óvarlegt að lögbinda notkun bíl-
belta, t. d. í Ólafsvíkurenni, Óshlíð,
Ólafsfjarðarmúla og Njarðvíkur-
Frétlabréf um HEILBRIGÐISMAL 1/1981 29
Teiknmg Jónas Ragne