SunnudagsMogginn - 17.10.2010, Blaðsíða 6

6 17. október 2010
Hvernig verður framtíð námumannanna hugrökku,
32 Sílemanna og eins Bólivíumanns, sem nú eru
hetjur allra? Þeim Juan Illanes og Carlos Mamani,
sem sneru í gær aftur til heimaborgarinnar Copiago
eftir að hafa verið til öryggis á sjúkrahúsi, var tekið
með kostum og kynjum. En fátækrahverfið þeirra er
svo hættulegt að lögreglan þorir sjaldan þangað.
Grannarnir sögðu að Illanes og Mamani væru
breyttir, væru nú afar „auðmjúkir, mjög þöglir menn“.
Reynslan á eftir að sýna hve fljótt þeir ná sér and-
lega en líkamlega ástandið var sagt ótrúlega gott
hjá öllum mönnunum. Einn mun þó vera með lungna-
bólgu og nokkrir með svonefnd kísíllungu, algengan
kvilla hjá námumönnum.
Mörg fyrirtæki hafa nú sent námumönnunum og
fjölskyldum þeirra peninga, grískt fyrirtæki bauð
þeim að hvíla sig frítt á sólarströnd í Eyjahafinu í
nokkrar vikur. Og þeim hefur verið boðið mikið fé fyrir
einkarétt á frásögnum af dvölinni í neðanjarðarvít-
inu. Einnig hefur verið rætt um auglýsingasamninga
og kvikmyndarétt, bækur. En áhugi umheimsins og
fjölmiðla dvínar oft hratt, annað grípur athyglina. Ef
til vill sætta mennirnir sig flestir eða allir vel við það.
En verra væri ef loforðin reyndust hjómið eitt.
Dáðir en heimurinn er
oft fljótur að gleyma
Stálhylkið sem notað var til að ná í mennina í nám-
unni, einn þeirra veifar ánægður til mannfjöldans.
Reuters
B
jörgunin ótrúlega í Síle verður lengi í
minnum höfð og líklega hefur athygli
manna um allan heim aldrei beinst jafn
mikið að hættulegu starfi námumanna.
Alls staðar eru unnin verðmæt efni úr jörðu og það
hafa menn gert um þúsundir ára. Sílemenn hafa
meiri áhuga á námum en flestar þjóðir: nær helm-
ingur af útflutningstekjum þeirra verður til í nám-
um eins og kopar- og gullnámunni alræmdu í iðr-
um Atacama-eyðimerkurinnar.
Og hagvöxturinn í Kína hefur gert vinnsluna enn
hagkvæmari. Kínverjar þurfa æ meira af alls konar
hráefnum. Kopar er einkum notaður í rafmagns-
kapla, nú er verið að rafvæða afskekkt svæði í Kína
og spurnin eftir málminum eykst í samræmi við
það. Nokkrum dögum fyrir hrunið örlagaríka í San
Jose-námunni, sem er ein af mörgum í landinu og
alls ekki sú gjöfulasta, sögðu talsmenn ríkisnámu-
fyrirtækisins Codelco að vegna eftirspurnar í Kína
yrði þörf fyrir milljón tonn í viðbót næstu tvö árin.
Námuvinnsla í heiminum fer að mestu leyti fram
án þess að menn þurfi að hírast neðanjarðar. Jarð-
vegi er t.d. víða svipt af landi þar sem stutt er í kol
og þeim síðan skóflað með risakjöftum upp á færi-
bönd og loks í heljarmikla vörubíla eða á járnbraut-
arvagna. En annars staðar þarf að grafa holur og
göng, það er gert víða í fátækum ríkjum og að-
stæður námumanna oft illar, að ekki sé notað
sterkara orð.
Hvers vegna var haldið áfram eins og ekkert hefði
í skorist í San Jose-námunni þótt reyndasti starfs-
maðurinn, Mario Gomez, hefði varað við hruni?
Ljóst er að öryggismálin hafa ekki verið í lagi og
hækkandi verð á mörkuðum olli því að eigandinn,
San Esteban, sem er meðalstórt, einkarekið
námufyrirtæki, lagði enn meiri áhersla en ella á að
framleiða sem mest og það fljótt. En það á við um
fleiri námur og fleiri vinnustaði í Síle og nú hefur
forseti landsins, Sebastian Pinera, lofað bragarbót.
Sáttmáli ILO verði staðfestur
„Við munum aldrei framar leyfa að fólk sé látið
vinna við jafn hættulegar og ómanneskjulegar að-
stæður og í San Jose-námunni og víða annars
staðar í landinu okkar,“ sagði hann í vikunni.
Sums staðar í landinu er unnið í námum án þess
að nokkurt raunverulegt eftirlit sé með starfsem-
inni, þar eru á ferð lítil fyrirtæki og kjörin oft
slæm. Stéttarfélag síleskra námumanna í einka-
reknum námum, CONFEMIN, með um 18.000 fé-
laga, krefst þess nú að stjórnvöld staðfesti sáttmála
Alþjóðavinnumálastofnunarinnar, ILO, frá 1995
um öryggi og heilsugæslu í námum. Það hafa alls
24 ríki gert en aðeins tvö í Rómönsku-Ameríku,
Brasilía og Perú.
Leiðtogi CONFEMIN, Nestor Jorquera, er ekki í
vafa um að staðfestingin og ný löggjöf í samræmi
við hana yrði til bóta. Námumennirnir í San Jose
séu ekki bara hetjur heldur fórnarlömb.
„Ef verkamaður er í námu þar sem ekki er
nægilega hugað að örygginu gæti hann vegna sátt-
málans gefið skýrslu um ástandið, lagt niður störf
og hann myndi njóta verndar,“ segir hann. En við
núverandi aðstæður myndi hann verða rekinn.
Kínverskur verkamaður stritar í kolanámu. Öryggismál eru ekki í lagi í námunum í Síle en samt er ástandið talið
mun verra í Kína; þar farast þúsundir manna ár hvert í námuslysum.
Falinn óra-
langt niðri í
jörðunni
Námumenn sinna
hættulegu starfi og
oft fyrir lítil laun
Vikuspegill
Kristján Jónsson
kjon@mbl.is
Fyrirtækið sem á San
Jose-námuna, San Es-
teban, er sagt vera afar
illa statt. Það neitaði í
fyrstu að borga mönn-
unum laun meðan þeir
voru í prísundinni, um
600 metra undir yf-
irborði jarðar við skelfi-
legar aðstæður. Engir
peningar væru til, sögðu
talsmenn þess. Björguninni fagnað í Síle.
Reuters
Blankir
Allar upplýsingar á skrifstofu
Félags íslenskra bókaútgefenda.
Net fang: baekur@simnet . is
Til bókaútgefenda:
Bókatíðindi 2010
Skilafrestur vegna kynninga og
auglýsinga í Bókatíðindin 2010
er til 20. október nk.
Bókatíðindum verður sem fyrr
dreift á öll heimili á Íslandi.
Frestur til að leggja fram bækur vegna
Íslensku bókmenntaverðlaunanna 2010
er til 20. október nk.
www.bokautgafa. is
Íslensku
bókmenntaverðlaunin