SunnudagsMogginn - 17.10.2010, Blaðsíða 21

17. október 2010 21
það sé einhver kjarni, óhagganlegur og órjúfanlegur, í
kvenleikanum. Hugmyndafræði er mjög áhugaverð.“
Hugmyndafræði er eitt, en hvað kemur út þegar
frammistaða karla og kvenna í hernum er borin saman?
Enloe bendir á að hægt sé að þjálfa konur og til dæmis
gegni þær núorðið störfum slökkviliðsmanna þar sem
þær þurfi að halda á þungum slöngum, sem áður var talið
að þær myndu ekki valda.
„Nú segja íhaldsmenn að þegar karlar og konur séu hlið
við hlið í bardögum – og þeir sjá alltaf fyrir sér skotgrafir
þótt þær hafi ekki sést í 90 ár – muni það dreifa athygli
karlanna, sem muni einbeita sér að því að vernda kven-
kyns félaga sína þegar þeir ættu í raun að einblína á að
berjast við óvininn. Þetta hljómar fáránlega – nú sitja
karlar og konur hlið við hlið í lögreglubílum þrátt fyrir að
sagt hafi verið að það myndi ekki ganga á sömu for-
sendum, karlinn myndi hugsa um félaga sinn en ekki
hætturnar í kring. Þeir myndu vera of riddaralegir og
aldrei geta komið fram við konu eins og félaga. En auðvit-
að reyna karlar að vernda félaga sína, sem eru karlar. Það
er fáránlegt að halda að karlmaður í hættu muni ekki
reyna að vernda karlinn, sem hann hefur verið með í
skotgröfinni eða brynvagninum. Auðvitað gerir hann það
og það hefur ekkert með kvenleika og karlmennsku að
gera. Auðvitað dreifist athyglin og þannig á það að vera,
það er ekki hægt að slökkva á því að vera mennskur. En
íhaldsmenn eru orðnir örvæntingarfullir vegna þess að
gildi fullyrðinga um að konur geti ekki gert hitt og þetta,
gegnt lögreglustörfum, verið slökkviliðsmenn, tekið þátt
í hernaði, rýrnar jafn og þétt.“
Enloe bendir á að í fyrsta lagi sé um að ræða störf, sem
ekki séu á færi allra karlmanna. Búin hafi verið til skil-
greining um styrk í efri hluta líkamans, sem konur búi
ekki yfir. Þessi skilgreining er svo mikið notuð að í Penta-
gon hefur verið búin til skammstöfunin UBS (Upper Body
Strength).
„En ekki geta allir karlar haldið á stórum slöngum eða
borið þungar byrðar og sumar konur geta þjálfað sig til að
gera það,“ segir hún. „Eftir því sem staðreyndirnar grafa
meira og meira undan gömlu rökunum verða vernd-
ararökin meira áberandi og þau eru sett í búning hern-
aðartæknilegrar þekkingar.“
Hjúskaparstaða dáta þingmál
Enloe fór brátt að víkka sjóndeilarhringinn. Hún fékk
ábendingar frá vinum um að skoða vændi í kringum
hernað og rannsaka hlutskipti kvenna í því sambandi.
Einnig fór hún að beina sjónum sínum að hlutskipti eig-
inkvenna hermanna og ákvað að skoða eigin fjölskyldu.
„Foreldrar mínir giftust í seinni heimsstyrjöld,“ segir
hún. „Faðir minn var herlæknir og var á Indlandi, Búrma,
Bretlandi og Þýskalandi. Þessi tími var honum mjög mik-
ilvægur. Eftirstríðsáhrifin stóðu mjög lengi hjá honum.
Hann talaði meira um þessi fjögur ár í hernum en nokk-
urn annan tíma í lífi sínu. Hann hélt sambandi við alla fé-
laga sína úr herflokknum. Þeir voru fyrir aftan víglínu
óvinarins og þetta var honum mikilvæg reynsla. En ég
vissi ekkert um reynslu móður minnar á heimavígstöðv-
unum á þessum tíma. Hún var í New York og hélt dag-
bækur allan tímann. Þær eru ekki persónulegar og af-
hjúpandi heldur snúast um hið daglega líf. Ég spurði hana
hvort ég mætti lesa þær og hún svaraði: Auðvitað.“
Enloe var ungur prófessor þegar þetta var og móðir
hennar spurði hvers vegna dagbækurnar vektu áhuga
hennar, þar væri bara sagt frá hverja hún hitti og tann-
læknatímum frá því að Enloe var sex ára.
„Ég sagði henni að ég vildi lesa bækurnar til að skilja
seinni heimsstyrjöldina,“ segir Enloe. „Hún sagði mér að
tala við föður minn, en ég sagði að ég vildi skoða málið frá
hennar hlið, konu, sem allt í einu verður í raun einstæð
móðir.“
Eftir þetta hefur Enloe rannsakað konur og stríð frá öll-
um hliðum og í fyrirlestrinum, sem hún hélt hér á landi á
vegum Rannsóknastofu í kynja- og kvennafræðum í Há-
skóla Íslands í liðinni viku, fjallaði hún um konur og eft-
irköstin að stríði loknu.
„Hermennirnir snúa oft aftur með alvarleg geðræn
veikindi,“ segir hún. „Ákveðnir hlutir hafa komið í ljós
jafnt á stöðum eins og Kongó sem gömlu Júgóslavíu,
Austur-Tímor, Líberíu og Kambódíu. Við erum að verða
þess áskynja með því að draga saman þekkingu frá mörg-
um stöðum að gengið er út frá því þegar mennirnir eru að
leggja niður vopn, hvort sem þeir koma úr her, uppreisn-
arsveitum eða vígahópum, að búist er við því að kon-
urnar sjái á eigin spýtur um að finna leiðir til að leiða þá
aftur inn í fjölskyldulífið. Þessar kröfur gera jafnt rík-
isstjórnir sem alþjóðlegar stofnanir, sem hafa umsjón
með því að koma á friði. Öll byrðin er sett á konurnar,
eftirstríðstíminn er einkavæddur. Stjórnvöld segja sem
svo við konurnar, við sáum um stríðið, þið skuluð sjá um
friðinn. En auðvitað er friðurinn ekki mjög friðsamlegur
því að eftir öll þessi stríð eiga svo margir karlar við mikla
sálræna erfiðleika að etja – þótt þeir leiti sér ekki hjálpar –
vegna álags, ógnar og spennu svo mánuðum skiptir. Svo
bætist atvinnuleysi ofan á.“
Ekki er öllum hermönnum, sem snúa aftur úr stríði,
fagnað sem hetjum og Enloe bendir á að jafnvel þegar það
gerist sé þeim ekki launað eins og hetjum.
„Það er skrúðganga þegar þeir koma heim, en þremur
vikum seinna vakna þeir við það að þeir eru enn að slæp-
ast heima hjá sér, atvinnulausir, og konurnar eiga ein-
hvern veginn að tína upp brotin.“
Enloe segir að gefið sé til kynna að þegar skyldustörf-
um á vígvellinum sé lokið bíði „venjulegt“ fjölskyldulíf.
„En hvað er venjulegt?“ spyr hún. „Konan hefur verið
ein, þurft að sjá um fjölskylduna og jafnvel farið og fengið
sér vinnu og haldið hlutum gangandi fjárhagslega. Hug-
myndir hans um að snúa aftur til einhvers, sem kalla má
venjulegt, og hennar nýju hugmyndir um hvað sé venju-
legt eru verulega ólíkar. Konan er einfaldlega orðin vön
sjálfstæði. Fólk getur verið í skýjunum yfir að vera saman
á ný, en verkaskiptingin er breytt og atvinnuleysi getur
ýtt undir vandann.“
„Öll byrðin er sett á konurnar, eftirstríðstíminn er einkavædd-
ur,“ segir Cynthia Enloe, prófessor við Clark-háskóla í
Massachusetts. „Stjórnvöld segja sem svo við konurnar, við
sáum um stríðið, þið skuluð sjá um friðinn.“
Morgunblaðið/Árni Sæberg
Langt er síðan konur byrjuðu að klæðast herbúningum, en áhrif þeirra hafa verið hverfandi þrátt fyrir mikilvægt hlutverk.
’
Þegar hins vegar hallar undan
fæti og þeir eru búnir með ný-
liðana snýst dæmið við og skil-
greiningin á bardaga verður þröng
vegna þess að þeir þurfa á konum að
halda til að gera nánast allt. Þeir geta
samt sagt: Ekki hafa áhyggjur, við er-
um að vernda kvenleikann, konum er
ekki teflt fram í bardögum.