Hugur - 01.01.2004, Blaðsíða 163
Lífpólitísk framleiðsla
161
formgerðarhyggju-þekkingarfræði sem var leiðarstefið í rannsóknum hans
frá upphafi. Með formgerðarhyggju-þekkingarfræði eigum við hér við end-
urvakningu funksjónalískrar greiningaraðferðar innan mannvísinda, aðferð
sem í raun gefur upp á bátinn gangfræði kerfisins, skapandi tímanleika
hreyfinga þess og hið verufræðilega inntak menningarlegrar og félagslegrar
endurframleiðslu.32 Ef við myndum nú spyrja Foucault hvað eða hver knýi
kerfið áfram, eða öllu heldur hver „lífið“ [bios] sé, yrði svari hans ekki kom-
ið í orð, eða alls ekkert. Foucault mistekst á endanum að gera sér grein fyrir
raunverulegri gangfræði framleiðslunnar í lífpólitísku samfélagi.33
A hinn bóginn veita Deleuze og Guattari okkur nægilega póststrúktúral-
ískan34 skilning á lífvaldi sem endurnýjar hugsun efnishyggjunnar og grund-
vallar sig staðfastlega í spurningunni um framleiðslu félagslegrar veru. Skrif
þeirra svipta dulúðinni af formgerðarhyggjunni og öllum þeim heimspeki-
legu, félagsfræðilegu og pólitísku hugmyndum sem gera stöðugleika hins
þekkingarfræðilega ramma að óumflýjanlegum viðmiðunarpunkti. Þeir
beina sjónum okkar óhindrað að verufræðilegu inntaki félagslegrar fram-
leiðslu. Velar framleiða. Sífelld virkni félagslegra véla í ólíkum kerfum og
samsetningum framleiðir heiminn ásamt þeim sjálfsverum og hlutverum
sem hann er samsettur úr. Samt sem áður virðast Deleuze og Guattari ein-
ungis hafa sett fram jákvæða túlkun á tilhneigingunum til samfelldra hreyf-
inga og algjörs flæðis, og því verða skapandi þættir framleiðslunnar á hinu
félagslega og róttæk verufræði hennar einnig inntaks- og getulaus í hugsun
þeirra. Deleuze og Guattari uppgötva framleiðni félagslegrar endurfram-
leiðslu (skapandi framleiðsla, framleiðsla gilda, félagstengsl, hrif, verðandir),
en tekst einungis á yfirborðskenndan og skammvinnan hátt að koma henni
í orð, sem óreiðukenndum, óræðum sjóndeildarhring sem einkennist af at-
burðinum sem ekki lætur ná tökum á sér.35
Við getum áttað okkur betur á sambandi félagslegrar framleiðslu og líf-
valds með því að rýna í verk hóps marxískra samtímahöfunda frá Italíu, en
þeir sjá hina lífpólitísku vídd í ljósi nýs eðlis framleiðandi vinnuafls og lif-
32 Sjá Henri Lefebvre, L’idéologie structuraliste (Paris: Anthropos, 1971); Gilles Deleuze, „A quoi rec-
onnait-on le structuralisme?“, Fran^ois Chátelet ritstj., Histoire de laphilosophie, 8. bindi (París: Hac-
hette, 1972), bls. 299-335; og Frederic Jameson, The Prison-House ofLanguage (Princeton: Princeton
University Press, 1972).
33 Þegar Deleuze útfærir aðferðafræðilegan ágreining sinn við Foucault í einkabréfi árið 1977 er helsti
ásteytingarsteinninn einmitt ámóta spurning um framleiðslu. Deleuze segist taka hugtakið „þrá“ (fr.
désir) fram yfir hugtak Foucaults „unaður“ (fr. plaisir) vegna þess að þráin nái hinum raunverulega og
virka hreyfikrafti framleiðslunnar á félagslegum veruleika, á meðan unaðurinn sé líflaus og andvirkur
[aths. þýð: ‘andvirkur’ er þýðing á reactive]: „Unaðurinn rýfiir jákvæðni þrárinnar og líkömnun íveru-
sviðs hennar.“ Sjá Gilles Deleuze, „Désir et plaisir", Magazine Littéraire, nr. 325 (október 1994), bls.
59-65, tilv. bls. 64.
34 [Þrátt fyrir að structuralism sé hér þýtt sem ‘formgerðarhyggja’ er ekki hefð fyrir sambærilegri íslensk-
un á poststructuralism, og er orðið því látið standa í íslenskaðri mynd.]
35 Félix Guattari hefur e.t.v. þróað öfgafyllstu afleiðingar þessarar gerðar þjóðfélagsgagnrýni, en hann
forðast um leið vandlega að falla ofan í and-„stórsögu“-stíl póstmódernískrar röksemdafærslu. Sjá
Chaosmosis, þýð. Paul Bains og Julian Pefanis (Sydney: Power Publications, 1995). Frá frumspekileg-
um sjónarhóli, á meðal fylgismanna Nietzsches, getum við fiindið nokkurn veginn sams konar af-
stöðu. Massimo Cacciari lýsir henni í DRAN: méridiens de la décision dans la pensée contemporaine
(París: L’Éclat, 1991).