Læknablaðið - 15.02.1986, Blaðsíða 30

42
LÆKNABLAÐIÐ
NABLAÐIÐ
THE ICELANDIC MEDICAL JOURNAL
I Læknafélag íslands og
■ Læknafélag Reykjavíkur
72. ARG. - FEBRUAR 1986
VARNIR GEGN
HJARTAÞELSBÓLGU
Hjartaþelsbólga er sýking í hjartalokum, á
veggjum hjartahólfa eða í stóru æðunum við
hjartað. Þetta er sjaldgæfur sjúkdómur.
Á íslandi fundust 35 sjúklingar árin 1976-
1980 og af þeim dóu 12 eða 32,4% (1).
Heilbrigðisskýrslur okkar rekja 1-5 dauðsföll
ár hvert til hjartaþelsbólgu síðasta áratuginn.
Osler og Horder lýstu vel þessum sjúkdómi
árið 1909 (2, 3). Fyrir daga penisillíns dóu öll
fórnarlömb hans, en síðan hefur dánartíðni
verið býsna stöðug, nálægt þrjátíu af hundr-
aði. Fleiri læknast vegna framfara í greining-
artækni, kröftugri sýklalyfja og brottnáms
sýktra vefja með skurðaðgerð. En dánartíðni
eykst með hærri aldri fólks, með meiri líkum
á að fá sjúkdóminn og minni líkum á að lifa
hann af, sýkingum af völdum sýkla með lélegt
lyfjanæmi og ígræðslu gerviloka.
Fyrir hálfri öld var sýnt fram á, að
tanndráttur getur haft hjartaþelsbólgu í för
með sér (4). Tannhreinsun, tannholds-
aðgerðir, tannburstun og jafnvel tygging
getur brotið bakteríum braut inn í blóðrásina
(5). í nýlegri breskri könnun fundust 544
sjúklingar með hjartaþelsbólgu. Tannaðgerð
hafði verið framkvæmd nýlega hjá 74 þeirra
og 48 í viðbót voru með sýktar tennur, samtals
22,5% (5). Algengasti sýkingarvaldurinn í
þessari rannsókn var keðjukokkurinn græni
(streptococcus viridans), sem oftast er tengd-
ur sýkingum í munnholi (6). Ekki hefur verið
hægt að sanna, að sýklagjöf fyrir aðgerðir
hindri sýkingu hjá mönnum, en dýratilraunir
hafa sýnt fram á, að gjöf sýklalyfja fyrir
tannaðgerðir kemur í veg fyrir hjartaþelsból-
gu og tengsl tannaðgerða og sýkinga hjá
mönnum eru sönnuð (7). Því hefur um langt
skeið verið viðtekin regla, að gefa sýklalyf
fyrir tannaðgerðir.
Aðgerðir og rannsóknir á meltingar-, önd-
unar- og þvagfærum geta valdið sýkingu í
blóðrásinni, stundum blóðeitrun (sepsis), en
sjaldnar hjartaþelsbólgu (8). Þá er oftast um
að ræða aðrar tegundir sýkla en í munnholi (6)
og varnarlyf önnuj-.
Sjúklingar með gervihjartalokur eru í
sérstaklega mikilli hættu, efþeir sýkjast. Nær
alltaf þarf að fjarlægja lokuna og dánartíðni
er há. Hjá þessum sjúklingum er mest í húfi og
núdugaengin vettlingatök. Þykir því öruggast
að dæla varnarlyfjum í æð (8, 9).
Ekki er hægt að beita framsýnni rannsókn,
til að meta, hvaða lyfjameðferð er árang-
ursríkust til að hindra hjartaþelsbólgu. Þess
vegna hafa verið notuð margs kyns
meðferðarmynstur (8, 9, 10) og er erfitt að
meta gildi þeirra. Eftir að bandarísku hjarta-
verndarsamtökin birtu ráðleggingar sínar
1977 (10), var haldin skrá yfir sjúklinga, sem
fengu hjartaþelsbólgu þótt forvarnarsýkla-
lyfjagjöf væri beitt. Tíundaðir voru 52
sjúklingar, en aðeins sex þeirra höfðu fengið
lyfjameðferð á þann hátt, sem ráðlagt hafði
verið (11). Þykir þetta sanna varnarmátt
þessarar lyfjameðferðar, ef henni er dyggilega
fylgt. Þessar ráðleggingar hafa Sigurður B.
Þorsteinsson og undirritaður lagað að íslensk-
um lyfjastaðháttum og birtast þær hér á
opnunni.
Hjartaþelsbólga er ótrúlega lúmskur
sjúkdómur. Vargur þessi dylst í sauðargæru,
læðist fram með óljósum einkennum, sleni,
gigtarverkjum, blóðleysi og hitavellu eða
varpar yfir sig huliðshjálmi sjúkdóms, frá
hvaða lífæri sem er. Enda er með ólíkindum,
hve lengi getur dregist að svipta hann hulunni.
John F. Godwin telur besta viðbragð gegn
vágesti þessum, að sjúklingar, tannlæknar,
skurðlæknar og heimilislæknar leggist á eitt
að muna eftir sjúkdómnum áður en ráðist er í
aðgerðir, svo að unnt sé að beita vörnum (12).
Varnir og tímanleg greining eru vopn sem bíta
til að bæta lífshorfur sjúklinganna.
Árni Kristinsson
HEIMILDIR
1. Sigurður B. Þorsteinsson, Jóhanna Björnsdóttir.
Bacterial endocarditis á íslandi 1976-1980. Tíðni,
orsakir og árangur meðferðar. Læknablaðið 1981;
67: 194-5.
2. Osler W. Chronic infective endocarditis. Q J Med
1908-9; 2: 219-30.