Læknablaðið - 15.01.1995, Blaðsíða 74

62
LÆKNABLAÐIÐ 1995; 81: 62-5
Hvenær hættir lífið að vera líf?
Sigfinnur Þorleifsson
Hvenær hættir lífið að vera líf? Áður en
lengra er haldið er rétt að taka það fram, sem
er næsta sjálfgefið, að sá sem þetta ritar veit
ekki svarið við þeirri spurningu, sem er yfir-
skrift þessara orða og þekkir raunar engan,
sem veit það. Sú staðreynd breytir þó engu um
nauðsyn þess að spyrja og hún brýnir okkur
raunar til að leita svara við þessari spurningu
með öllum tiltækum ráðum.
í helgiriti gyðinga, Talmud, segir af föru-
manni, sem fór út fyrir borgarmúrana. Hann
gekk lengi dags í auðninni þar sem fátt var um
kennileiti og fyrr en varði var hann orðinn
rammvilltur og vissi ekki hvert skyldi stefna til
að rata aftur heirn. Hann hélt samt áfram að
leita þar til hann var orðinn örmagna og úrkula
vonar. Þá sá hann ógreinilega þúst bera við
sjóndeildarhringinn og þegar þústin færðist
nær endurnærðist hann til líkama og sálar.
Þetta var þá förumaður eins og hann. Og hann
hraðaði sér til móts við komumann fagnandi
skrefum: Loksins, loksins gæti hann fengið
hjálp til að komast aftur heill heim. En komu-
maður reyndist einnig vera villtur. Tveir veg-
villtir menn í auðninni tóku tal saman og fundu
styrk í hvor öðrum. í sameiningu gætu þeir
útilokað margar leiðir, sem höfðu endað í veg-
leysu og í sameiningu gætu þeir verið vonbetri
um að finna réttu leiðina heim.
Frammi fyrir siðfræðilegum álitamálum er
okkur líkt farið og þessum mönnum helgisög-
unnar. Við erum utan borgar og náum í hæsta
lagi forgörðum hennar hérna megin grafar.
Innan guðfræðinnar er þetta fyrirbæri kallað:
hér og nú, en þó ekki enn. Það er þegar við
fáum rétt í svipinn að skyggnast um að tjalda-
baki inn í heim frummyndarinnar, sem Platon
Höfundur er sjúkrahúsprestur á Borgarspítalanum.
Byggt á erindi sem haldiö var á ráðstefnu Siöfræðiráðs
Læknafélags íslands 18. mars 1994.
kallar svo, þar sem hinn algildi og eilífi raun-
veruleiki býr. Nú sjáum við svo sem í skuggsjá,
segir postulinn, en seinna munum við sjá aug-
liti til auglitis. Á meðan við erum hér verður
sannleikurinn alltaf samofinn réttlætinu og það
er aldrei um það að ræða, að við búum yfir
algildum svörum, sem eru alltaf rétt og alltaf
sönn. Því er mest um vert að spyrja hvert skuli
stefna og sameina kraftana til þess að geta
betur náð áttum.
Hvenær hættir lífið að vera líf? Þessi spurn-
ing er meðal annars vakin af staðhæfingu, sem
oft heyrist látin í ljósi andspænis aðstæðum,
sem enginn maður getur hugsað sér að lenda í
sjálfur eða þá óskað öðrum. Þetta er ekkert líf,
er þá gjarnan sagt og sú fullyrðing felur ekki í
sér neina nákvæma rökfræðilega útlistun eða
fræðilega úttekt á lífinu sem slíku. Flesta býður
þó í grun hvað í þessari yfirlýsingu felst al-
mennt talað þó í raun sé það bæði óljóst og
óskilgreint. Sérstaklega verður spurningin,
hvenær hættir lífið að vera líf, erfið viðureign-
ar, þegar þeir eiga í hlut sem okkur eru ná-
komnir og kærir. Þá kann að vera, að við látum
okkur jafnvel duga, að minnsta kosti tíma-
bundið, það sem gæti orðið eða réttara sagt
það sem við viljum að verði. Með öðrum orð-
um ræðst spurningin meðal annars af því hver
spyr og hvar og hvenær er spurt.
Lúther spurði á sinni tíð í orðastað margra:
Hvers virði er lífið, þegar það er orðið bragð-
laust og kryddið í tilverunni hefur meira en
dofnað? Þessar vangaveltur hafa í mörgum
greinum orðið áleitnari eftir því sem tækninni
hefur fleygt fram. Það er ekki aðeins vegna
þessa að við höfum orðið að skilgreina dauð-
ann með lagasetningu. heldur verður það sí-
fellt vandasamara að vita hvenær hætta ber
virkri meðhöndlun til að viðhalda lífinu. Eng-
inn hefur allt svarið á reiðurn höndum og
kannski er þrautin þyngri en svo að hún verði
nokkurn tímann fullkomnlega leyst. Geta
mannsins er ósamstíga því sem maðurinn er og