Læknablaðið - 15.01.1995, Blaðsíða 80

68
LÆKNABLAÐIÐ 1995; 81
meðferð í þeim tilgangi að lengja líf sem sjúk-
lingi finnst einskis virði.
Sjálfsvíg
Það er nokkuð oft sem maður heyrir frískan
einstakling segja að heldur hjálpi hann sér
sjálfur að deyja en að lifa með krabbamein. Til
eru þeir sem líta á sjálfsvíg sem raunhæfa og
eðlilega lausn á þeim erfiðleikum sem fylgja
því að þjást af krabbameini eða öðrum lífs-
hættulegum sjúkdómum — „hvaða ástœðu hef-
ur maður til þess að lifa þegar ekkert annað
bíður manns en dauðinn“ (5). Erlendar far-
aldsfræðilegar rannsóknir benda hins vegar til
þess að sjálfsvígstíðni meðal krabbameins-
sjúklinga sé ámóta há og í samfélaginu al-
mennt. Hér um tiltölulega fáa einstaklinga að
ræða, miðað við alla þá sem deyja úr sjúk-
dómnum. í daglegri vinnu með krabbameins-
sjúklinga eru sjálfsvíg sjaldan uppi á tening-
num. Samkvæmt sænskum og finnskum rann-
sóknum er skýringa á sjálfsvígum meðal
krabbameinssjúklinga að leita í flóknu mynstri
læknisfræðilegra, geðrænna, félagslegra og sál-
rænna þátta. Flestir sjúklinganna sem fyrirfara
sér hafa þó langt genginn sjúkdóm og engin
merki um geðræna kvilla. Gagnstætt almenn-
um hugmyndum eru „sjálfsmorð ekki hetjudáð
hinna sterku né flótti hinna veikbyggðu, miklu
fremur skilaboð um að kvíðinn og niðurlœging-
in hafa orðið lífsviljanum yfirsterkari, ein leið
til þess að ráða sjálfur við ósœttanlegar aðstæð-
ur“ (5).
Hvað er til hjálpar
Það er reynsla flestra að jafnvel einstak-
lingar með langt genginn illkynja sjúkdóm end-
urheimta lífsviljann og finna tilgang með lífinu
gegnum mannleg tengsl og opin skoðanaskipti.
Mikil vanþekking er ríkjandi bæði meðal heil-
brigðisstétta og annarra, um þá möguleika sem
fyrir hendi eru til að lina verki og aðrar þján-
ingar, bæði líkamlegar og andlegar. Of margir
líta á dauðastríðið sem einhvers konar kvilla
sem annað hvort er ekkert hægt að gera við eða
nægilegt að ávísa róandi lyfjum. En auðvitað er
lokakafli lífshlaupsins oft mjög viðburðarríkur
og jafnvel einn rnesti þroskatími einstaklings-
ins. Það er skylda okkar að hjálpa fólki að lifa,
líka þessum einstaklingum. Með því að lýsa
okkur reiðubúin til hjálpar, meðhöndla verki
og þunglyndi, miðla raunhæfri bjartsýni á að
hægt sé að lina að minnsta kosti hluta þjáning-
arinnar og sjá til þess að reynt verði að koma til
móts við óskir viðkomandi varðandi meðferð
eða vistun er oft hægt að fá sjúklinginn inn á
aðrar brautir. Sjálfræðissvifting er hins vegar
sjaldan raunhæfur kostur í þessu sambandi.
Alltaf verða þó einhverjir til þess að hjálpa sér
sjálfir eða fá aðstoð frá ættingjum eða vinum.
Það verða alltaf einhverjir einstaklingar sem
þurfa að vera við stjórnvölinn fram á síðustu
stundu og þola ekki tilhugsunina um sjúklinga-
hlutverkið eða að þjást og vera öðrum háðir.
Það er hægt að líkna meirihluta dauðvona
sjúklinga með tiltölulega einföldum og kostn-
aðarlitlum aðferðum. Líknarmeðferð er nauð-
synlegur hluti af heilbrigðiskerfinu. Vel útfærð
og útbreidd þjónusta er eina raunhæfa og sjálf-
sagða mótvægið við hinni óheftu og óhugnan-
legu umræðu sem á sér stað um líknardráp og
kröfur á hendur læknum um að þeir aðstoði
sjúklinga sína við sjálfsvíg.
Líkn
í hugmyndafræði líknarinnar er litið á dauð-
ann sem eðlileg endalok lífsins og að sá tími sé
oftar en ekki tími persónulegs þroska og sátta
en ekki bara „læknisfræðileg mistök". Það er
jafn sjálfsagt að sinna sérþörfum hins deyjandi
eins og það er sjálfsagt að sinna sérþörfum
þeirra sem fæðast. Til þess að líkna þarf al-
menna læknisfræðilega þekkingu, sérþekkingu
á viðfangsefninu og samstarf margra aðila þar
sem læknirinn gegnir lykilhlutverki (6,7).
Líknarmeðferð er ný og vaxandi sérgrein innan
læknisfræðinnar, einkum í Bretlandi, Kanada
og Bandaríkjum Norður-Ameríku.
Líknarmeðferð samkvæmt skilgreiningu Al-
þjóðaheilbrigðisstofnunarinnar (WHO), er
heildræn umönnun sjúklings þegar lækningu
verður ekki lengur við komið. Mestu skiptir að
lina þjáningu vegna verkja og annarra ein-
kenna ásamt því að sinna sálrænum, félagsleg-
um og andlegum þörfuin. Meginmarkmið
meðferðarinnar er að stuðla að sem mestum
lífsgæðum hjá sjúklingi og fjölskyldu hans.
Með líknarmeðferð er unnið að varðveislu lífs-
ins en jafnframt er litið á dauðann sem eðlileg
þáttaskil. Líknarmeðferð leggur áherslu á
einkennameðferð og tengir umönnun líkam-
legra, sálrænna og andlegra þátta samhliða því
að hjálpa markvisst þeim sjúka til að lifa eins
innihaldsríku lífi og mögulegt er fram í and-
látið og styðja fjölskylduna til sjálfsbjargar í
sjúkdómsferlinu og sorginni.