Uppeldi og menntun - 01.07.2012, Blaðsíða 57

Uppeldi og menntUn/icelandic JoUrnal of edUcation 21(2) 2012 57
Hrönn pÁlmadÓttir og JÓHanna einarSdÓttir
Að komast inn í leik
Félagslegt samfélag barna byggist á að börn eigi samskipti hvert við annað þar sem
þau koma sér á framfæri og öðlast jafnframt hlutdeild í heimi annarra. Börn þurfa
að hafa á valdi sínu fjölbreytta færni til þess að koma inn í leik sem þegar er hafinn.
Leikurinn kallar á að barnið aðlagi athafnir sínar bæði til að fullnægja eigin óskum og
að vilja annarra (Frønes, 1994; Hundeide, 2003).
Hér á eftir verður tekið dæmi úr upptöku þar sem sjónum er beint að samskiptum
og leik tveggja telpna, Höllu (2,4) og Maríu (2,2). Leikurinn á sér stað í heimiliskrók
en þar er fjölbreytt leikefni í hæð barnanna, svo sem eldavél, þvottavél, mjúkur sófi og
tveir stólar. Auk þess eru þar dúkkur, vagnar með ábreiðum í og trékassi með ílátum
undan matvælum og borðbúnaði úr plasti.
Sjö börn eru í leikstofunni og sitja nokkur þeirra við há borð og púsla eða byggja úr
kubbum. Fáein börn gera stuttan stans í heimiliskróknum meðan á upptöku stendur.
Leikskólakennari situr á stól við gluggann og fylgist með því sem fram fer. Hún á
samskipti við börnin þegar þau leita til hennar, til dæmis til að fá leikfang úr hillu
eða þegar henni þykir ástæða til að blanda sér í samskipti barnanna. Halla er komin
á undan Maríu í krókinn og byrjuð að leika sér með ábreiður. Athafnir hennar virðast
hrífa Maríu sem reynir að koma fyrirætlunum sínum á framfæri og hafa áhrif á leik
Höllu.
Halla stendur fyrir framan sófa með lítið teppi og kodda í höndunum. María stendur
við dyrnar inn í leikstofuna og fylgist með Höllu áður en hún gengur í áttina til hennar
og segir hátt og skýrt: „Saman!”. Halla hallar líkama sínum yfir sófann og horfir á
teppið. María stillir sér upp við hlið Höllu og horfir á sófann og teppið. Hún lyftir
höndunum upp og segir með áherslu; „Svona, laga!“ Halla horfir áfram á teppið og
stendur þétt upp við sófann. María horfir á teppið og setur hnén upp á sófann, reynir
að leggjast niður og segir: „Sofa?“ Halla horfir á teppið og leggur það á sófann. María
reynir að leggjast í sófann en Halla ýtir Maríu til hliðar og setur bæði hnén upp í
sófann og segir: „Ég sofa.“
Á myndbandsbútnum má sjá hvernig telpurnar gefa afstöðu sína og fyrirætlanir til
kynna með líkamanum auk orða og raddblæs sem þær nota til þess að leggja enn
frekari áherslu á fyrirætlanir sínar. Athafnir Höllu með leikefnið virðast vekja áhuga
Maríu og hún fylgist með Höllu úr fjarlægð áður en hún hefur tilraunir til þátttöku.
Nálgun Maríu má líkja við það sem Corsaro (2003) hefur bent á, að börn noti ólíkar
aðferðir til þess að komast inn í leik hvert hjá öðru. María notar óyrta inngöngu þar
sem hún notar líkamann til að gefa fyrirætlun sína til kynna. Hún virðist lesa í líkams-
tjáningu Höllu áður en hún reynir að mynda tengsl og skapa sameiginlegan grund-
völl fyrir leik. María leggur áherslu á fyrirætlun sína með líkamstjáningu auk orðsins
saman með styrk í röddinni. Halla lætur einnig afstöðu sína í ljós með líkamstjáningu
og orðum. Hún horfir á leikefnið um leið og hún notar orðið ég og leggst í sófann.
Merleau-Ponty (1962, 1994) bendir á að barnið beini frá upphafi athygli sinni að um-
hverfinu og þannig myndi hið einstaklingslega og hið félagslega samfellda heild.
Halla reynir að vernda rétt sinn á leikefninu og tillögur Maríu um að deila leikefni