Uppeldi og menntun - 01.07.2012, Blaðsíða 166

Uppeldi og menntUn/icelandic JoUrnal of edUcation 21(2) 2012166
HreYfing í fortíð, nútíð og framtíð
hreyfingar í samhengi við nýjan grunnþátt í aðalnámskrá allra skólastiga sem snýr
að heilsu og velferð. Í annarri greininni stiklar Sigurbjörn Árni Arngrímsson á stóru
í þróun íþróttafræðimenntunar á Íslandi, allt frá opnun íþróttaskóla Björns Jakobs-
sonar í tengslum við Héraðsskólann á Laugarvatni 1932 til vorra daga. Í þriðju grein
þáttarins fjallar Janus Guðlaugsson um mikilvægi námskrár í íþróttum fyrir grunn-
skóla, og að hún endurspegli alla grunnþætti aðalnámskrár. Loks er fjórða og síðasta
greinin vangaveltur Erlings Jóhannssonar um framtíðarviðfangsefni íþrótta- og
heilsufræðinga og stöðu þeirra og mikilvægi innan menntakerfisins.
mikilVægi hrEyfingAr
Vísindasamfélagið er nokkuð sammála um að stærstu áhættuþættir langvinnra sjúk-
dóma séu óhollt mataræði, reykingar, áfengisdrykkja og ekki síst hreyfingarleysi. Á
síðustu áratugum hafa fræðimenn lagt fram afar sterk rök fyrir því að kyrrsetulífs-
stíll auki líkurnar á ótímabærum dauða og ýmiss konar krankleika sem koma mætti
í veg fyrir með aukinni hreyfingu fólks (World Health Organization, 2010). Í hinu
virta tímariti Lancet voru nýlega lagðir fram útreikningar sem leggja mat á þann toll
sem hreyfingarleysi tekur af samfélagi okkar (Lee, Shiroma, Lobelo, Puska, Blair og
Katzmarzyk, 2012). Niðurstaða þeirra útreikninga er að um 6–10% dauðsfalla af völd-
um helstu langvinnu sjúkdómanna annarra en smitsjúkdóma (kransæðasjúkdóma,
sykursýki af tegund II, brjóstakrabbameins og ristilkrabbameins) megi rekja beint til
hreyfingarleysis.
Við ættum þó ekki eingöngu að horfa á hreyfinguna í tengslum við sjúkdóma, því
áhrif hreyfingar eru annað og meira en verndandi þáttur í þeirri baráttu. Bent hefur
verið á að einstaklingar sem stunda reglubundna hreyfingu, þ.e. nota líkamann til
þess sem hann er ætlaður, til að ganga, hlaupa og reyna á sig reglulega, hvort heldur
sem er í vinnu, heima við, á leið í og úr vinnu eða í frítímanum með fjölskyldunni,
hljóti margvíslegan ávinning af því. Þessi hópur fólks öðlast alla jafna aukna líkam-
lega og andlega velferð. Þessir einstaklingar eiga auðveldara með að skynja tilgang og
gildi lífsins; þeir auka lífsgæði sín, bæta svefn, minnka kvíða og mynda sterkari sam-
bönd við aðra og auka félagsleg tengsl svo einhver dæmi séu tekin (Das og Horton,
2012). Það er því til mikils að vinna fyrir litla þjóð í Norður-Atlantshafi að efla þátt-
töku allra, óháð kyni, aldri, búsetu og holdafari, í sem fjölbreyttastri hreyfingu. Þetta
verður enn mikilvægara ef við setjum það í samhengi við þá tíma sem við nú lifum,
þar sem aukins aðhalds skal gætt í öllum útgjöldum samfélagsins.
Það að auka hreyfingu hefur oft verið sagt hagkvæmasta aðgerðin sem býðst til
að bæta lýðheilsu þjóða, því með aukinni hreyfingu stuðlar samfélagið að auknu
heilbrigði, bæði líkamlegu og andlegu (Blair, 2009; Morris, 1994). Einn meginvett-
vangurinn þar sem nýta mætti hreyfingu enn betur er skólakerfið. Vandamálið snýst
hins vegar ekki um að færa rök fyrir áhrifum af aukinni hreyfingu nemenda á öllum
skólastigum, heldur hvernig megi auka hreyfinguna og hvaða aðferðir skili bestum
árangri. Það hefur reynst flestum vísindamönnum erfitt að sýna fram á hingað til