Uppeldi og menntun - 01.07.2012, Síða 73

Uppeldi og menntUn/icelandic JoUrnal of edUcation 21(2) 2012 73
atli HarðarSon
2010). Þessi skólahefð á sér langa sögu því bóknám til stúdentsprófs við framhalds-
skóla nútímans mótaðist að miklu leyti á 19. öld undir áhrifum menntaheimspeki sem
kenna má við húmanisma og upplýsingu (Atli Harðarson, 2011). Í stuttu máli má segja
að með nýju aðalnámskránni leggi tæknihyggja 20. aldar enn til atlögu gegn mennta-
hugsjónum 19. aldarinnar og það með nokkuð ákveðnari hætti en fyrri námskrár fyrir
íslenska framhaldsskóla hafa gert.
Nýja aðalnámskráin fyrir framhaldsskóla kerfisbindur markmiðssetningu með
tvennum hætti eins og fram hefur komið: Annars vegar með því að krefjast þess að allir
áfangar séu skipulagðir út frá markmiðum sem tilgreina þekkingu, leikni og hæfni
og hins vegar með því að fella allt starf skóla undir sex meginmarkmið sem kölluð
eru grunnþættir. Þessi tvíþætta áhersla á að skólastarf sé skipulagt út frá markmiðum
er afsprengi bandarískrar hefðar í námskrárfræðum sem rekja má til rita eftir John
Franklin Bobbitt (1876–1956) og Ralph W. Tyler (1902–1994). Talsmenn þessarar hefðar
lögðu áherslu á að nota vísindalegar aðferðir til að leiða kennsluhætti, námsefni og
skipulag skólastarfs af fyrir fram skilgreindum markmiðum. Henni var fram haldið af
nokkrum af þekktustu námskrárfræðingum síðustu aldar eins og Benjamin S. Bloom
(1913–1999) og Hildu Taba (1902–1967). Í því sem á eftir fer segi ég hluta af sögu þess-
arar hefðar og geri stuttlega grein fyrir því hvað hún hefur mikil áhrif á yfirstjórn og
stefnumótun á sviði menntamála enn þann dag í dag þrátt fyrir mótrök og efasemdir
fjölmargra fræðimanna. Í framhaldinu greini ég frá sjónarmiðum tveggja af mikilvæg-
ustu andmælendum umræddrar hefðar í námskrárfræðum. Þeir eru Bandaríkjamað-
urinn Joseph Schwab (1909–1988) og Bretinn Lawrence Stenhouse (1926–1982).
Áhrifa Stenhouse gætir víða í skrifum um námskrármál á síðustu árum. Meðal
þekktra fræðimanna sem sótt hafa í smiðju hans má til dæmis nefna Englendingana
A. Vic Kelly (1931–2010) (sjá til dæmis Kelly, 2009) og John Elliott (sjá til dæmis Elliott,
2006). Stenhouse hefur haft allnokkur áhrif hér á landi. Hann kom til landsins og hélt
námskeið við Kennaraháskóla Íslands á áttunda áratug síðustu aldar¹, rit hans hafa
verið lesin í kennaranámi hér á landi og þeir sem nú stunda starfendarannsóknir
líta gjarna á hugmyndir hans sem undanfara þeirra fræða (Rúnar Sigþórsson, 2004).
Joseph Schwab hefur, eftir því sem ég kemst næst, haft minni áhrif hér á landi en Sten-
house þótt Andri Ísaksson (1983) og Guðrún Geirsdóttir (1997) hafi fjallað nokkuð um
skrif hans. Frá Schwab er komin stefna í námskrárfræðum sem er enn áhrifamikil og
er kennd við yfirvegun (e. deliberation). Með þekktustu talsmönnum þessarar stefnu
nú um stundir má telja enska námskrárfræðinginn William A. Reid (sjá til dæmis Reid,
2006) og Bandaríkjamanninn Wesley Null (sjá til dæmis Null, 2011).
Schwab og Stenhouse settu andmæli sín gegn hefðinni fram á árunum um og upp
úr 1970. Rök sem þeir tveir, og eftirmenn þeirra eins og Kelly, Elliott, Reid og Null,
settu fram vekja annars vegar spurningar um hvort það sé mögulegt og hins vegar
hvort það sé æskilegt að móta skólastarf eftir markmiðum á þann hátt sem ný aðal-
námskrá framhaldsskóla segir að gert skuli. Sumar þessar spurningar eru ansi áleitnar
og gefa tilefni til að ætla að nýja aðalnámskráin byggist á gömlum hugmyndum um
námsmarkmið sem standast illa fræðilega gagnrýni.