Helgafell - 01.12.1942, Page 46

324
HELGAFELL
réði, hvort brygði til bata eða ekki við
meðferðina. Á fimmtu öld f. K. kom
Hippokrates á stórkostlegum endur-
bótum í lækningum þessum, sem
tengdar voru musterisdýrkun, og má
telja Hippokrates mestan allra lækna.
Að hans forsjá var læknisfræðin í fyrsta
sinn leyst úr tengslum við trúarbrögð-
in. Hann létti af guðunum ábyrgðinm
á sjúkdómum, en lagði hana á herðar
mannsins sjálfs. Vilji guðanna var ekki
lengur skálkaskjól fyrir fáfræði manns-
ins. Ástand mannsins varð vandamál
hans sjálfs, og hann varð sjálfur að
finna lausnina. Saga læknisfræðinnar
frá dögum Hippokratesar til þessa
dags, er sagan um, að hve miklu leyti
maðurinn hefur tekið á sig þessa á-
byrgð.
Hippokrates gerði meira en losa
læknisfræðina úr tengslum við trúar-
brögðin. Hann gaf fræðilegri læknis-
fræði í meginatriðum þann' svip, sem
hún hefur enn í dag. Hann mótaði á-
kveðin grundvallaratriði vísindanna,
sem læknisfræði nútímans er reist á.
Kjarni þessara grundvallaratriða er
þannig:
1. Enginn skoðanagrundvöllur er ör-
uggur nema staðreyndir.
2. Nákvæm athugun leiðir staðreynd-
irnar í ljós.
3. Eigi má álykta út frá öðru en stað-
reyndum.
Einni kennisetningu Hippokratesar
hefur verið haldið á loft í bók-
menntum allra landa. Hún er and-
stæð rétttrúnaðarkenningum og órök-
studdum skoðunum og er þannig:
,,Lífið er stutt og listin löng, atvikin ó-
ljós, reynslan blekkjandi og erfitt að
draga ályktanir". Hippokrates var hæ-
verskur, því að hann viðurkenndi tak-
markanir mannsins, en hann trúði því,
að maðurinn gæti komizt að lögmálum
náttúrunnar, ef hann beitti athyglis-
gáfunni og hleypidómalausri skyn-
semi.
Hippokrates var fyrsti læknirinn, er
greindi á milli sjúkdóma. Fyrir hans
daga voru allir sjúkdómar einn alls-
herjarsjúkdómur, og ekkert var lagt
upp úr hinum breytilegu sjúkdómsein-
kennum. Þau gáfu aðeins til kynna eitt
allsherjar, óeðlilegt ástand. Hippo-
krates gerði sér hins vegar ljóst,
að ákveðin einkenni fóru saman og
sjúkdómsferillinn var breytilegur hjá
sjúklingunum eftir því, hvaða sjúk-
dómseinkenni fóru saman. Honum var
t. d. ljóst, að ungi, veikbyggði maður-
inn, sem var fölur, kinnfiskasoginn,
með sjúklegan roða í kinnum, magur
og hrjáður af áköfum hósta, var ekki
í beinni lífshættu. Hippokrates skildi,
að hann mundi veslast upp smám sam-
an, nema honum væri komið upp í
hæðirnar, handan við borgina, og hann
látinn hvílast í sólskininu. Nú á dög-
um kalla læknar þetta sama ástand
berklaveiki og mæla með sömu með-
ferð og Hippokrates ráðlagði. Hippo-
krates skildi líka, að maður með háan
hita, tak í brjóstinu og óráð mundi ekki
veslast upp smám saman, eins og ungi
maðurinn, sem hann sendi upp í há-
lendið til að ná sér, en hann mundi að
líkindum deyja innan fárra daga, eða
þá að skyndilega brygði til bata. Þegar
þannig stóð á, ráðlagði hann svalandi
og nærandi drykki, hreint loft og rúm-
legu. — Lýsingar þær á sjúkdómum,
er Hippokrates lét eftir sig, byggðust á
skarpskyggnri og nákvæmri athugun.
Þær eru enn til fyrirmyndar í sinni
grein. Eftir hans dag komu eigi fram
jafnnákvæmar athuganir í læknisfræði
í 18 aldir.
Framh. á ble. 388.