Helgafell - 01.12.1942, Síða 96

366
HELGAFELL
kökur í forgrunni myndarinnar. Þetta gefur verkinu dularfullan svip, svo að á-
horfandinn trúir því naumast, að hér sé um raunverulega skynjunað ræða, jafn
vel þótt hann hafi oft séð marskotturnar áður inni í vinnustofu listamanns-
ins. Þar eru þær áþreiíanlegir hlutir, en í miðju Þingvallahrauni eru þær
verur frá öðrum heimi. Auk þess hafa þessi aðskotadýr mikla þýðingu fyrir
útlit myndarinnar og byggingu. Flatkökurnar, sléttar og kringlóttar, mynda
þægilega andstæðu við hrjúft og óreglulegt hraunið, og skotturnar, sem eru
í sterkum, rauðum og bláum litum, lífga mjög upp gráa auðnina. Þessi
mynd er í ætt við margar huldufólksmyndirnar, þar sem hugarheimur höf-
undarins sameinast gráum hversdagsleika þannig, að báðir vinna við.
Þá er ótalin ein mjög þýðingarmikil hlið á list Kjarvals, en það eru
teikningar hans og andlitsmyndir. En þær eru svo ólíkar hver annarri, að
ekki er hægt að lýsa þeim í stuttu máli. Sumar eru hreinræktaður impressio-
nismi (sjálfsmyndin, sem fylgir þessu hefti, og mörg andlitin í möppunni),
aðrar búa yfir egypzkri tign (svarta konumyndin). Þá hefur Kjarval teiknað
margar englamyndir, barnsandlit og ungmeyjahöfuð af slíkri fegurð og sak-
lausum yndisleik, að Botticelli sjálfur gæti verið stoltur af.
Kjarval hefur gert fjölda af smáteikningum, þar sem snilld hans kemur
fram á fullkomnastan hátt. Þær vinnur hann á skemmstum tíma, svo að
listin verður fyrir minnstri truflun af íhugun og öðrum hættulegum hlutum.
Sumar pensilteikningarnar af einni trjágrein, nokkrum smásteinum eða hrafni
eru meira virði en mörg af stærstu málverkunum hans, sem stríðsgróðamenn
nú á dögum kaupa eins og álnavöru fyrir tugi þúsunda króna.
En það, sem mest hefur aukið á vinsældir Kjarvals meðal alþýðu, eru
ekki afrek hans í málaralistinni, heldur tilfinning hans fyrir hinu skoplega,
sem víða kemur fram í myndum hans, en ekki sízt í ljóðagerð og daglegri
framkomu. Og það skoplegasta af öllu er, í hans augum, aðdáun fólksins á
honum sjálfum.
Þegar listsýningin var haldin hér í bænum síðast liðið ár, var Kjarval og
tveimur öðrum listamönnum boðið í virðingarskyni að velja verk sín sjálfir.
Þessu svaraði Kjarval með því að senda þrjár myndir. Hétu tvær ,,Haust“,
en daginn áður en sýningin var opnuð, óskaði hann þess, að nafninu á ann-
arri myndinni yrði breytt í ,,Vor“. (Ljósgul hraunmynd í van Gogh-stíl).
Þriðja myndin hét ..Ljóðaljóð gróandans“, og lýsti listamaðurinn henni
sjálfur á þessa leið (orðrétt) : „Fyrst málaði ég landslag, en svo líkaði mér
það ekki, svo ég málaði fantasíu ofan í. Svo líkaði mér hún ekki heldur, svo
eg málaði annað landslag þar ofan í. Svo líkaði mér ekki neitt af þessu, svo
eg krassaði yfir allt saman. Efst í horninu vinstra megin er fallegur blár
blettur. Þar sest í himininn á fyrra landslaginu. í miðri myndinni sést aðeins
móta fyrir „fígúru . Hún er úr fantasíunni. Og neðst sést svo lítið í stein úr
seinna landslaginu“.