Helgafell - 01.12.1942, Síða 149

BÓKMENNTIR
419
Merkir bókmenntaviðburðir
Óhætt mun að fullyrða, að aldrei
hefur komið út hér á landi meiri né fjöl-
breyttari bókakostur en á því ári, sem
nú er aS líða, og þó einkum síðustu
mánuði og vikur þess. Þótt sá böggull
fylgi skammrifi, að bókaverð hafi
aldrei verið hærra og ytri frágangur sé
sé ef til vill miður vandaður yfirleitt
en fyrir styrjöldina, lítur Helgafell svo
á, að til hvors tveggja liggi slík rök,
að umvandanir í þeim efnum megi sín
lítils, meðan sá háski vofir helzt yfir
bókamarkaðinum, að eftirspurn verði
ekki fullnægt. Mun því slíkt látið
liggja á milli hluta að sinni, en hinu
fagnað, að meðal bóka ársins, einkum
þeirra, er út hafa komið síðustu vik-
urnar, er óvenju margt merkisrita,
frumsaminna og þýddra, og eru sum
þeirra þó aðeins upphaf meiri og betri
tíðinda.
í þessum inngangsorSum mun vikið
lauslega að nokkrum hinna merkari
bóka, sem flestar hafa verið svo síð-
búnar, að tími hefur ekki unnizt til að
fjalla um þær í sérstökum ritdómum í
þessum árgangi Helgafells, en reynt
verður þó aS gera flestum eða öllum
þeirra betri skil í næstu heftum. Þögn
um aðrar bækur ber ekki að skilja
svo, að þær séu ekki álitnar umtals-
verðar, heldur er því um að kenna, að
þær hafa ekki borizt tímaritinu til um-
sagnar enn sem komið er.
Ótvírætt má telja það til merkustu
bókmenntaviðburða um langt skeið,
að hafin hefur verið á þessu ári út-
gáfa á Arji íslendinga, á vegum Máls
og menningar, og Sögu Islendinga, á
forlagi Menntamálaráðs og Þjóðvina-
félags. Engin bók hérlend mun hafa
haft jafn margvísleg áhrif og afleiðing-
ar á ýmsum sviðurn menningar- og
stjórnmálabaráttu árum saman jyrir
útkomu sína og Arjur Islendinga, er
nú hefur göngu sína með bindinu ís-
lenzk menning I eftir próf. Sigurð
Nordal. Hér skal ekki fjölyrt um for-
sögu bókarinnar, en spá mín er sú,
eftir lauslegan lestur þessa fyrsta bind-
is, að hér sé á ferðinni bók, sem lík-
leg sé til að eiga ejtir að orka á hugs-
un og menningarlíf íslendinga með
svo fátíðum hætti, að henni verði síð-
ar jafnað til þeirra endurreisnarrita
vorra, Fjölnis og Nýrra félagsrita, sem
glæddu með þjóðinni skilning og trú á
sjálfa sig á síðast liðinni öld. Þótt flest
sé ólíkt með henni og þeim um búning
og gerð, efni og aðferðir, sker mark-
miðiS úr um réttmæti þessarar samlík-
ingar. Bókin er í rauninni fyrst og
fremst vakningarrit, menningarmat
fremur en menningarsaga í venjulegri
merkingu, reist á og rökstutt öllum
þeim gögnum, sem höfundurinn telur
máliskipta. Þetta verður vissulega ekki
sagt á annan hátt betur en með þess-
um orSum höfundar sjálfs: Bó\in er
hugletöing um Vanda þess og Veg-
semd að vera íslendingur nú á dögum,
studd við þá þelikingu á jortíð þjóðar-
innar, sem höjundur hejur getað ajlað
sér og talið mestu Varða“. ,,Þetta er
ekkert fyrirheit um að hugleiðingin nái
settu marki“, bætir höfundurinn við.
En verði framhald bókarinnar ekki
síðra upphafinu, er höfundi óhætt að
treysta því, að hver sá, er bók hans
les með athygli, verður í senn fróðari
og forvitnari um þau mikilvægu við-
fangsefni, sem þar eru tekin til með-
ferðar, hversu mjög ósammála sem
hann kann að vera höfundinum um
einstök atriði. Hjá því fer ekki, aS
bók, sem rituð er af slíku sjálfstæði í
hugsun, rökskyggni og stílgöfgi sem
þessi ,,veraldarsaga" Sigurðar Nor-
dals, nái tilgangi sínum aS þessu leyti.
Formaður Máls og menningar,
Kristinn E. Andrésson, á þakkir skyld-