Læknablaðið - 15.01.2003, Síða 29

FRÆÐIGREINAR / ÚTGJÖLD VEGNA HEILBRIGÐISÞJÓNUSTU
tekjum var metinn með kí-kvaðrat prófi.
Niðurstöður
Að meðaltali voru heimilisútgjöld vegna heilbrigðis-
mála á ársgrundvelli alls 57.499 krónur. Lægst voru
útgjöldin 0 krónur en fóru hæst í tæplega 258 þúsund
krónur. Tafla I sýnir nánar hve miklu heimilin vörðu
í einstaka heilbrigðisþjónustuþætti og hvert hlutfall
hvers þáttar var af heildarútgjöldunum. Sjá má að tann-
læknisþjónusta var stærsti kostnaðarliðurinn (28,5%).
Þar á eftir komu lyf (25,8%), tæki og lyfjabúðarvörur
(20,2%) og læknisþjónusta (16,7%). Minnstu fé var
varið í annars konar (,,óhefðbundna“) heilbrigðisþjón-
ustu (3,5%) og sálfræðiþjónustu (1,5%).
Tafla II sýnir hvernig heimilisútgjöld vegna fjög-
urra stærstu útgjaldaþáttanna skiptust eftir hópum.
Meðal aldurshópa voru útgjöld vegna tannlæknisþjón-
ustu hæst hjá 35-44 ára einstaklingum og minnst meðal
65 ára og eldri. Hæstu gjöld vegna lyfja og tækja og
lyfjabúðarvara var að finna hjá 45-54 ára og lægst hjá
25-34 ára.
Giftir/sambúðarfólk höfðu hæst heimilisútgjöld
allra hjúskaparstétta í öllum útgjaldaliðum, en ekkju-
fólk hafði lægst útgjöld. Þá höfðu foreldrar ungra
barna meiri útgjöld en aðrir fullorðnir vegna tann-
læknisþjónustu, lyfja og læknisþjónustu. Eins og við
var að búast var afgerandi samband milli fjölda heim-
ilismanna og heimilisútgjalda í öllum útgjaldaliðum.
Einstaklingar í fullu starfi vörðu meira fé í tannlækn-
isþjónustu, lyf og læknisþjónustu en aðrir atvinnu-
hópar. Skólafólk varði minna fé í lyf og læknisþjón-
ustu en þeir sem voru ekki í skóla. Loks sýnir taflan
að einstaklingar með háskólastigsmenntun og há-
tekjufólk höfðu hæst heimilisútgjöld í einstökum út-
gjaldaliðum. Ekki reyndist munur á útgjaldaupphæð-
um í einstökum liðum með tilliti til kynferðis, atvinnu-
leysis eða búsetu.
Tafla III sýnir heildarútgjöld heimila vegna form-
legrar heilbrigðisþjónustu og er þá átt við aðra þjón-
ustu en annars konar (,,óhefðbundna“) heilbrigðis-
þjónustu. Taflan sýnir mest heimilisútgjöld hjá fólki á
aldrinum 45-54 ára en minnst hjá þeim sem voru 65
ára eða eldri. Af hjúskaparstéttum voru heimilisút-
gjöld giftra/sambúðarfólks hæst, en ekkjufólks lægst.
Þeir sem áttu barn yngra en fimm ára höfðu hærri
heimilisútgjöld en þeir sem ekki áttu svo ungt bam.
Útgjöld vegna heilbrigðismála jukust með fjölgun
heimilismanna eins og gefur að skilja. Munur var
einnig á útgjöldum eftir atvinnustöðu. Þeir sem voru
í fullu starfi höfðu hærri heimilisútgjöld en þeir sem
voru í hlutastarfi eða voru ekki í vinnu. Heimili há-
skólastigsmenntaðra vörðu mestu fé í heilbrigðis-
þjónustu, en heimili hinna minnst skólagengnu vörðu
minnstu. Af einstökum tekjuhópum vörðu heimili
tekjulægsta fólksins minnstu fé en tekjuhæsta hópsins
mestu. Ekki var munur á krónutölu heildarútgjalda
heimila vegna heilbrigðisþjónustu með tilliti til kyn-
ferðis, námsstöðu, atvinnuleysis eða búsetu.
Tafla III. Heildarútgjöld heimila vegna formlegrar heilbrigöisþjónustu á ársgrundvelli
(1998):.
Útgjöld í krónum Hlutfall útgjalda af heimilistekjum
Breyta X SD n % n
Kynferði
Karl 56.396 37.065 780 2,22 702
Kona 54.685 35.136 731 2,57' 595
Aldur
18-24 51.759 37.695 295 2,50 233
25-34 50.072 31.074 385 2,20 351
35-44 61.591 36.481 347 2,34 312
45-54 65.900- 35.799 236 2,01’ 209
55-64 54.621 40.996 132 2,93 115
65 og eldri 45.396 34.392 115 3,14 78
Hjúskaparstaöa
Gift(ur)/Sambúð 61.263 35.243 1017 2,34 919
Einhleyp(ur) 45.352 35.739 385 2,35 301
Fráskilin(n) 39.379- 31.990 67 2,57 52
Ekkja/Ekkill 28.375 24.172 31 4,22 19
Foreldrastaða
Barn < 5 ára 60.347 34.017 387 2,53 353
Ekki barn < 5 ára 54.061" 36.764 1118 2,32 941
Fjöldi heimilismanna
1 29.239 25.577 131 2,57 95
2 48.325 32.361 331 2,52 285
3-4 58.972- 34.939 697 2,18 619
5 eða fleiri 65.461 39.285 352 2,58 298
Atvinnustaöa
Ekki í starfi 50.707 33.448 180 3,46 125
Hlutastarf 49.954- 32.849 368 2,13"' 322
Fullt starf 58.626 37.483 963 2,31 850
Námsstaða
í skóla 52.342 35.988 263 2,40 209
Ekki í skóla 56.683 36.302 1180 2,37 1047
Atvinnuleysi
Atvinnulaus nú 59.538 40.325 63 3,28 53
Ekki atvinnulaus nú 55.735 36.065 1355 2.32' 1189
Búseta
Höfuöborgarsvæöi 56.240 36.126 958 2,37 827
Landsbyggð 54.406 36.176 553 2,39 470
Menntun Grunnsk./gagnfr.
eða landspróf 46.336 31.408 393 2,43 327
Sérskóla- eða
stúdentspróf 57.948- 36.402 803 2,48 709
Háskólastigspróf 61.627 39.388 283 2,02 257
Heildartekjur heimilis
0-1499 þús. 40.706 31.793 176 5,26 176
1,5-3,2 milj. 54.749- 33.320 571 2,34”' 571
3,3+ milj. 65.068 38.376 543 1,52 543
* p < 0,05; **p < 0,01; ***p < 0,001
1 Hópamunur á útgjöldum í krónum var metinn meó t-prófi þegar hópar voru tveir og meó F-prófi þegar hóp-
ar voru þrír eöa fleiri. Hópamunur á útgjöldum sem hlutfalli af flölskyldutekjum var metinn meó kí-kvaröat
prófi.
Kostnaðarbyrði heimila ákvarðast ekki einungis
af krónutölu heilbrigðisútgjalda, heldur ekki síður af
hlutfalli útgjalda af heimilistekjum. Tafla III sýnir
þetta hlutfall í einstökum þjóðfélagshópum. Sam-
kvæmt töflunni er munur milli kynja. Heimili kvenna
vörðu 2,6% af tekjum sínum í formlega heilbrigðis-
þjónustu, en heimili karla 2,2%. Athygli vekur hátt
hlutfall heilbrigðisútgjalda af heimilistekjum eldra
fólks, einkum 65 ára og eldri (3,1%), og einnig yngra
fólks á aldrinum 18-24 ára (2,5%). Þá vekur einnig
Læknablaðið 2003/89 29