Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.01.2002, Side 66

JON OLAFSSON
Dewey taldi ekki heldur að þrótmarkenningin sýndi að bestu eigin-
leikamir hlytu jafnan að verða ofan á, en sú hugmynd var mjög algeng
meðal sósíaldarwinista og hennar sér enn merki í umræðum um darwin-
isma sem fj’rr segir. En þá er ekki gert ráð fyrir hinu augljósa. Engir eig-
inleikar eru fortakslaust góðir og góðir eiginleikar geta rekist á. Ekkert
safa mannlegra eiginleika er einhlítt og þar af leiðir að mannleg full-
komnun fellst ekki í flestum og bestum eiginleikum. Niðurstaðan hlýtur
að vera sú að mat á eiginleikum er háð umhverfi og eiginleika manna er
hægt að bera saman á marga vegu.15
Eðli málsins samk\Tæmt brettist innihald rökfræðinnar sjálfrar í með-
förum Deweys. Hann \dldi leggja drög að aðferðafræði vísinda sem gæti
tengt ólíkar greinar og skýrt stað og hlutverk vísinda í samfélaginu án
þess að falla í gryfju staðleysunnar eða nauðhyggju um félagslegar afleið-
ingar tiltekinna náttúrulögmála. Rökfræði Deweys hefur fyrst og fremst
það hlutverk að meta gildi vísindalegrar orðræðu. Hún er viðleitni til að
bæta tiltækar aðferðir við að rannsaka heiminn, frekar en að umbylta
þeim eða leggja þeim grundvöll.16
Veröld ný og góð
Með því að taka darwinisma í vísindum alvarlega eins og pragmatistar
gera er spumingum um sannleika tilgátna eða niðurstaðna í vikið til
hflðar. Sumir pragmatistanna töldu sannleikshugtakið lítáð erindi eiga í
vísindalega umræðu vegna þess að fullvissa, sem það byggir á, feli í sér
yfirnáttúrlega tilvísun.17 Vísindakenningar eru bundnar mannlegum og
jarðneskum veruleika í þeim skilningi að endanleg sönnun þeirra er
óhugsandi. Heimspekin á, í augum pragmatistanna, að snúast um glímu
við tiltekin vandamál mannlegrar tilveru að hætti vísinda frekar en að
leita stöðugt út fÁTÍr þau.18
Dewey taldi að vísindin hefðu að geyma bestu og fullkomnustu leiðir
15 Sjá Richard Lewontin 2000, It ain't necessarily so. The Dreatn of the Hutnan Genottte
and other illusions (Granta Books, London) bls. 310-311,314-315.
16 John Dewey 1938, Logic: The Theory oflnquiry, The Later Works, 12. bindi (Univer-
sity of Southem Illinois Press, Carbondale, 1986) bls. 96-97.
17 Hilary Putnam skrifar skemmtilega um þetta í Putnam 1981, Reason Tmth and His-
tory (Cambridge University Press, Cambridge) bls. 51.
18 Sjá Rorty 1999. Bertrand Russell, setur ffam efasemdir um þetta í einu rita sinna:
Russell 1926, Ikanis (Kegan Paul, Trench, Tmbner & Co., LTD, London) bls. 57-64.
64