Tímarit Máls og menningar - 01.12.1940, Page 17

Kristinn E. Andrésson:
„Grasgarður forheimskunarinnar“.
Oft hafa þeir tímar verið, að þrengt liefur kosti menn-
ingar og bókmennta á íslandi. Fátækt og einangrun
dró úr þeim lífsmagn og þroska jafnvel öldum sam-
an. Þjóðinni var sjálfri vart hugað líf i landinu. Hún
var oft svo á vegi stödd, að hún gat enga opinbera
rækt lagt við menningu sína, átti enga skóla né aðrar
menntastofnanir. Oft var hún svo ógæfusöm að mis-
skilja forvígismenn sína og hafa meira eftirlæti á skáld-
um sínum látnum en lifandi.
Nú er eklci fátækt um að kenna. Þjóðin lifir ríkustu
öld sína. Fjöldi menntastofnana liefur risið upp i land-
inu, bókaútgáfa í ríkum mæli. Komin eru menningar-
tæki, eins og útvarp, sem enginn lét sig dreyma um áð-
ur. Öll menningarskilyrði eru ólik því, sem áður var.
Og sjaldan hafa líka stærri skáld og listamenn upp
vaxið með þjóðinni.
En þá gerast einsdæmi i sögu íslendinga. Það rís upp
innlent vald, sem ofsækir íslenzka menningu og vill
gera menntastofnanir þjóðarinnar að vopni í liendi sér
til að vega að menningunni. Á æðstu stöðum er vakað
yfir því spenntum taugum að kæfa liverja frjálsa og
djarfa hugsun. Rithöfundar, menntamenn og heztu skáld
þjóðarinnar eru hundelt af þeim, sem ættu að vera
verndarar þeirra. Lélegustu skáldin er reynt að gera
að dýrlingum. Ríkisútvarp og daghlöð eru tekin i þjón-
ustu forheimskunar. Það virðist vera stefna sumra
æðstu valdamanna að vilja gera Islendinga að fábján-
um og sökkva íslenzkum bókmenntum í dýpstu niður-
lægingu.