Tímarit Máls og menningar - 01.05.1942, Blaðsíða 82

76
TÍMARIT MÁLS OG MENNINGAR
og sezt að með konu og börn i viðbjóðslegasta eyðigreni uppá
fjöllum í Skagafirði. Bærinn er litið annað en yfirgefin moldar-
hrúga. Engar þiljur á veggjum, engar fjalir í gólfi, engin súð
á þaki, rúmstæðin hlaðnir moldarbálkar, dordinglar og myglu-
vefir úr rjáfri, kindarleggur í klinku, frosthörkur, byljir, fann-
fergi, burður á baki, — strit, strit, strit.
Úr þessu helvíti flýr hann ári siðar niðurí mannabyggðir og
hlotnast um skeið skárri vistarvera i gömlum torfbæ. En þaðan
verður hann að flæmast með fjölskyldu sína í ömurlegt skíta-
kot í grennd við höfuðborg Skagfirðinga. Þaðan flytur fjölskyld-
an í lasinn sjóbúðarhjall fastvið sjálfa höfuðborgina. Úr sjóbúð-
arhjallinum kemst hann loksins i hús innií horginni. En þaðan
hverfur hann aftur til heimkynna hinna útskúfuðu uppá hana-
bjálkaloft einhversstaðar í húsaþyrpingunni.
Andlega umhverfið á þessu lífssvæði sýnist ekki gnæfa hátt.
Framvindan auðsæilega hægfara þróun þau 150 ár, sem liðið
höfðu yfir byggðina milli Tlieódórs og Jóns prófasts Steingríms-
sonar. Ennþá fáfræði og fylgja hennar fordómarnir, ennjiá
öfundssýki, rembingur og snobbiri, ennþá sinnuleysi um allt nema
sitt eigið gagn. Þó glitra manneskjur i þessu hrati, seni meira hafa
lært, hærra tevgt sig uppúr holtaþoku ishafsins. En í þjóðfélagi,
sem sýknt og heilagt höfðar til liinna lægri hvata í manneðlinu,
verða slíkir einstaklingar fáir og optast sjúklega skiptir milii
þess, er þeir þrá að vera, og hins, sem þjóðfélagið neijðir þá til
að vera. Þessvegna verður lífsbarátta Theódórs miklu harðari
og afrakstur liennar stórum rýrari en orðið myndi hafa í
siðuðu þjóðfélagi. Hann heldur áfram að fara ver úr veri til
þess að leita sér viðunanlegri lífskjara, þvi að liungursneyðin
þrumir sífellt einsog umsátursher á næstu grösum við heimili
hans. Hann getur aldrei notið þeirra lífsþæginda að dveljast
heima hjá konu og börnum lengur en nokkrar vikur á ári. Hann
sækir verstöðvar í Skagafirði, við Húnaflóa, vesturi Bolungar-
vík, austurá Siglufirði, suðurá Garðskaga, innií Njarðvíkuin
og útií Vestmannaeyjum. Hann stundar sjó á árafleytum, mót-
orbátum, hákarlaskipum og fiskiskútum, beitir lóðir, fletur fisk,
dregur lifrarvagna, og þegar upp léttir i verstöðvunum, fer hann
í lcaupavinnu, þrælar á eyrinni eða sullar í sláturverkum. Hann
á aldrei frí. Líf hans er þindarlaust strit árið út og árið inn.
Hann neitar sér um allar lífsnautnir, getur aldrei séð af græn-
um eyri sér til upplyftingar, liefur aldrei efni á að gera sér
glaðan dag, getur aldrei keypt sér bók, aldrei lagt í þann kostn-
að að hafa neitt í kringum sig, sem á rnáli siðaðra manna kallast
hýbýlaprýði, ferðast í lest einsog markaðshross milli verstöðv-