Tímarit Máls og menningar - 01.05.1942, Blaðsíða 100

94
TÍMAIUT MÁLS OG MENNINGAB
ekki undan iyrr en á síðustu stundu, er allt var komið í óefni
og telja mátti ævi stjórnarinnar í klukkustundum. Það er þvi
vægast sagt furðulegt, er Skúli Þórðarson telur sér skylt að þakka
Trotskí það ásamt Lenin, að flokkurinn og sovétþingið gengu
að kostum Þjóðverja.
í kaflanum um Styrjaldarkommúnismann og Neppólitíkina kem-
ur Stalín fram á sjónarsviðið. Skúli Þórðarson kynnir hann á
þessa leið: „Fram að byltingunni var Stalín óþekktur maður
í Rússlandi, enda liggja engin rit eftir hann frá þeim tíma.“
Ef marka má skýrslur hinnar alsjáandi rússnesku leynilögreglu,
þá hefur Stalín ekki verið með öllu „óþekktur maður“ í Rúss-
landi. Hann hafði skipulagt verkalýðshreyfinguna í Kákasus
og ritað mikið í blöð bolsjevíkaflokksins. Eftir byltinguna 1905
var hann einn af þeim fáu mönnum flokksins, er hurfu ekki úr
landi, heldur varði flokksleifarnar fyrir sókn afturhaldsins á
hinum mestu þrengingatímum. Stalín var því einn hinn kunnasti
byltingarmaður Rússlands fyrir byltinguna. Það er ekki heldur
rétt, að engin rit liggi eftir hann frá þessum tima. Hann skrif-
aði merkilega bók, „Marxismi og þjóðernismál“, sem kom út
1913. Bók þessi grundvallaði stefnu bolsjevikaflokksins i þjóð-
ernismálefnum, og Lenín kallar liöfundinn í bréfi til Maxíms
Gorkís „dásamlegan Georgiumann".
„Lenín var lítið um liann gefið,“ segir Skúli Þórðarson um
Stalín. Það er staðreynd, að Stalín var nánasti samverkamaður
Leníns i undirbúningi októberbyltingarinnar; meðan Lenín fór
huldu höfði sumarmánuðina 1917, var Stalín oddviti hans og
stjórnaði störfum 6. floklcsþingsins fyrir liann. Og um kvöldið
hinn 6. nóv. 1917, er bylting bolsjevíka hófst og Lenín kom
dulbúinn til Smolnyhallarinnar, til þess að stjórna byltingunni,
leitaði hann fyrst uppi Stalín. Þetta kann að vera smásmugu-
legt, en Skúli Þórðarson haslar mér völlinn með frásögn, sem
er villandi og hlutdræg.
Lýsing Skúla Þórðarsonar á viðskiptum þeirra Stalíns og Trot-
skis er eins og raunalegt melodrama: Stalín lileður á hinn „trausta
byltingarmann“ svo miklum störfum, að hann getur ekki að gert,
er Stalín einangrar liann og fylgismenn lians. Hið „pólitíska
testamenti“ Leníns er að engu haft. Stalin lætur smyrja lík Len-
íns og gera liann að guði, en verður sjálfur spámaður hans.
Menn eru nú búnir að klæmast svo mikið á þessu „testamenti“,
sem Lenín á að hafa skrifað einu ári fyrir dauða sinn, að ég get
ekki eytt mörgum orðum að þvi. En þó vil ég benda Skúla Þórðar-
syni á eitt atriði i þessu plaggi; Lenin vítir Trotskí fyrir það,
að hann hafi of mikið traust á sjálfum sér og sé of „stjórn-