Tímarit Máls og menningar - 01.09.1973, Blaðsíða 47

Órðug stund
sendu og deildu síðan út refsingu. Hann hafði lifað eins og hann varð að
lifa, hann hafði ekki haft tíma til að vera vitur og gætinn. Hér, á þessum
stað í hrjóstinu var þessi djöfullega stingandi, nístandi áminning, í hvert
sinn sem hann andaði, hóstaði, geispaði, alltaf á þessum sama stað. Hún hafði
aldrei þagnað, síðan fyrir fimm árum í Erfurt að hann fékk hitasóttina ásamt
brjóstveikinni skæðu. A hvað vildi hún minna? í sannleika sagt vissi hann
það sjálfur alltof vel, hvað svo sem lækninum þóknaðist að halda. Hann
hafði ekki tíma til að sýna sjálfum sér viturlega vægð, taka silkihönzkum á
sjálfum sér. Það sem hann ætlaði að gera, varð að gerast fljótt, helzt í dag,
í skyndi... Siðgæði? En hvernig gat á því staðið, að einmitt syndirnar,
hollustan við það skaðvæna og eyðandi, virtust honum miklu siðrænni en öll
vizka og kaldur agi? Ekki hann, ekki hin fyrirlitlega list góðrar samvizku,
var hið siðræna, heldur barátta og neyð, ástríða og þjáning.
Þjáningin... Hvernig brjóst hans belgdist út við þetta orð! Hann rétti úr
sér, krosslagði armana og undan rauðjörpum, samvöxnum brúnunum leiftr-
aði úr augum hans harmfögur ákæra. Maður var ekki farinn að öllu, ekki
ennþá alls vesall, meðan hægt var að gefa eymd sinni stolt og göfug nöfn.
Eitt var nauðsynlegt: hraustur hugur, sem kunni að velja lífinu miklar og
fagrar nafngiftir! Ekki að rekja meinsemdir sínar til innilofts og meltingar-
tregðu! Vera nógu hraustur til að bera sig vel — til að hunza það líkamlega
og láta sér fátt um það finnast! Vera barnalegur í þessu einu, en allsgáður
í öllu öðru! Trúin, að geta trúað á þjáninguna... En hann trúði einmitt á
þjáninguna, svo fast, svo heitt, að allt sem kom undir í þjáningu gat sam-
kvæmt þessari trú hvorki verið gagnslaust né illt. Augu hans hvörfluðu yfir
til handritsins og armar hans krosslögðust fastar að brjóstinu... Listgáfan
sjálf — var hún ekki þjáning? Og ef þetta þarna, þessi hörmulegi óburður,
kom honum til að þjást, var það þá ekki eins og vera bar og fast að því góðs
viti? Það hafði ennþá engin gróskumerki sýnt, og vantraust hans mundi þá
fyrst byrja, þegar sá yrði uppi. Það var aðeins hjá klaufum og gutlurum sem
allt blómstraði, hjá hinum kröfulitlu og fákænu, sem lifðu ekki undir oki og
aga gáfunnar. — Því gáfan, herrar mínir og frúr, þarna á öftustu bekkjunum,
gáfan er enginn barnaleikur, ekkert dægurdund, hún er ekki einu sinni for-
takslaus dómgreind. Undirrót hennar er þörfin, gagnrýnin vitund um hug-
sjónina, ófullnægja sem þessi vitund fæðir af sér í kvöl og magnar í sífeilu.
Og mestu snillingunum, hinum kröfuhörðustu er gáfan beittasti vöndurinn...
Ekki kvarta! Ekki raupa! Heldur hógvær, þolinmóð hugsun um það sem
maður varð að þola! Og þó að enginn dagur vikunnar, engin stund liði án
157