Tímarit Máls og menningar - 01.09.2000, Qupperneq 75

„OFBELDl KOMMÚNISTA VIÐ BORGARALEGA R1THÖFUNDA“
þessi ótti? Það er líkast til mikil einföldun að telja að hann hafi verið fólginn í
hræðslu við ónotalegan ritdóm í Tímariti Máls og menningar. Gáum að
fleiru. Talsmenn AB drógu ekki dul á að þeir vildu brjóta „kommúnista“ á
bak aftur. Stundum létu ritstjórar tímarits útgáfunnar, Félagsbréfs AB,
nokkuð dólgslega í þeim efnum. I ritstjórnargrein í 24. hefti (1961) segja þeir
m.a.:
Islenska ríkið hefur ekki gætt sín sem skyldi fyrir landráðastarfsemi
kommúnista á undanförnum árum og jafnvel efnt þá til áhrifa þar
sem verst gegndi, svo sem í skólum, ríkisútvarpi og margs konar opin-
berum stofnunum.
Þeir mæla með því að „kommúnistar verði eftirleiðis sneyddir slíkum trún-
aði“ og verður ekki annað skilið af greininni en það skuli vera lágmarksfram-
lag Islendinga til ff elsisins dýra að reka kommúnista úr opinberum störfum.
Það er með öðrum orðum mælt með Berufsverbot - að menn með rangar
skoðanir fái ekki að gegna opinberum störfum. Er það þá nokkuð undrunar-
efni þótt vinstrisinnaðir menntamenn hafi ekki hlaupið í fangið á Almenna
bókafélaginu sem þarna talar sama máli og Jónas frá Hriflu að viðbættum
sjálfum McCarthy? Hlutu slíkir vinstrimenn ekki að óttast það að AB, sem
átti að bakhjarli ýmis öflugustu fyrirtæki landsins, gæti komist í aðstöðu til
að ráða því, hverjir teljast skaðlegir kommúnistar í menningunni og hverjir
ekki? Var nema von þeir vildu ekki leggja slíkum félagsskap lið við að drepa
Mál og menningu, sem þeir töldu, þrátt fyrir ýmsa vankanta, hafa unnið
mörg þörf verk?30
AB-menn töldu sig eiga nokkurn þátt í því að það þætti ekki lengur fínt að
vera kommúnisti og þeir fögnuðu því að Sovéttrúin, sem miklu hafði ráðið
um hugarfar sósíalista, var á undanhaldi.31 En þeir áttuðu sig ekki á því, að
undanhald sovéttrúar gat líka verið fagnaðarefni mörgum vinstrisinnum
sem sjálfir voru leiðir orðnir á sjálfumglöðu flokksræði - og þeir skildu ekki
hvers vegna obbinn af skáldum hélt áfram andófi gegn erlendum herstöðv-
um, kjarnorkuvígbúnaði og Víetnamstríði, svo nokkur vinstrimannamál
séu nefnd. Og Mál og menning hélt áfram að vera til. Sú var þó ekki ástæðan
fyrir því að Félagsbréf AB hætti að koma út - heldur, að því er Baldvin
Tryggason segir, pólitísk tilætlunarsemi hans eigin manna. Hann kveðst hafa
ákveðið að hætta að gefa tímaritið út vegna þess að ef umfjöllun í því um
bækur forlagsins var ekki nógu jákvæð „þá fékk ég bullandi skammir héðan
og þaðan... Ég ætti að láta skrifa alminnilega um okkar höfunda!"
Baldvini Tryggvasyni er nokkur vorkunn - eitthvað svipað hafa fleiri
heyrt. Ég get skotið því að hér, að gagnrýnandi á Þjóðviljanum um langa hríð
fékk líka orð í eyra ef hann var ekki nógu jákvæður í garð rithöfúnda sem
TMM 2000:3
malogmenning.is
73