Lögmannablaðið - 01.03.2014, Blaðsíða 24

Aðsent efni
séu gögn sem kunna að vera ákærða
hagfelld en ákæruvaldið hefur ekki
lagt fram í málinu? Ef verjandi telur að
einstaklingur sem ekki er á vitnalista
ákæruvaldsins kunni að búa yfir
mikilvægum upplýsingum, er honum
þá óheimilt að hafa samband við
viðkomandi til að kanna hvort hann
hafi eitthvað fram að færa eða ekki? Ef
sami einstaklingur yrði síðan kallaður
fyrir dóm sem vitni þá hefur verjandinn
samkvæmt túlkun héraðsdóms átt í
ólögmætum samskiptum við vitnið
fyrir aðalmeðferð og gert framburð
viðkomandi ótrúverðugan.
hagsmunir ákærðu
Það er vont fyrir lögmann að liggja undir
ámæli dómstóls um að hafa brotið gegn
reglum, ekki síst þegar sá hinn sami
telur fullkomlega ljóst að hann hafi í
einu og öllu farið að reglum og starfað
af heiðarleika. Það eru þó smámunir
einir við hlið þeirra hagsmuna sem öllu
meira máli skipta ­ hagsmuna hinna
ákærðu. Af framsetningu héraðsdóms
leiðir að jafnræði aðila er raskað
verulega. Í sakamáli eiga ákærðu, með
aðstoð verjenda, að geta komið öllum
gögnum og upplýsingum á framfæri sem
máli geta skipt við úrlausn þess. Þau
grundvallarréttindi hafa í reynd verið
virt að vettugi ef hvers kyns samskipti
eru bönnuð við þá einstaklinga sem
þekkja til atvikanna. Það er því án efa
ekki að ástæðulausu að löggjafinn hefur
ekki lagt bann við samskiptum verjenda
við vitni eða möguleg vitni í sakamáli,
enda er ekki vitað til að slíkt sé gert
í öðrum ríkjum sem við oftast berum
okkur saman við.
trúverðugleiki vitna
Ekki er hægt að ljúka þessari umfjöllun
án þess að vekja athygli á þeim
afleiðingum sem héraðsdómur taldi
samskipti verjenda við vitni hafa. Í 7.
tl. 122. gr. sakamálalaga er kveðið á
um mat dómara á trúverðugleika vitna
og þætti sem horfa ber til við slíkt mat.
Héraðsdómur vísaði til þessa ákvæðis
laganna og taldi háttsemi verjenda
til þess fallna að rýra trúverðugleika
vitnanna. Þá lét dómurinn þess getið
við reifun á framburði umræddra vitna
fyrir dómi að þau hefðu hitt verjendur
fyrir aðalmeðferð málsins.
Þessi umfjöllun dómsins verður
vart skilin á annan veg en þann að
verjendur hafi með háttsemi sinni gert
það að verkum að framburði umræddra
vitna var lítið vægi gefið, ef nokkurt,
við úrlausn málsins. dómurinn taldi
hins vegar tvö önnur vitni, sem flokka
verður sem lykilvitni ákæruvaldsins,
trúverðug. Framburður þeirra fór hins
vegar um ýmsa þætti málsins gegn
framburðum ákærðu og vitna og
reyndar gögnum málsins einnig. Eftir
stendur að niðurstaða dómsins var að
hluta til reist á sönnunarmati þar sem
ekki verður annað séð en að verjendur
ákærðu hafi með háttsemi sinni stuðlað
að niðurstöðu sem leiddi til sakfellingar
ákærðu.
alvarleg staða
Það er varla hægt að hafa of stór orð
um það hversu alvarleg þessi staða er.
Það er mat þess sem þetta skrifar að
afstaða héraðsdóms eigi sér ekki stoð
í ákvæðum sakamálalaga, auk þess
sem sú regla sem dómurinn taldi leiða
af þeim lögum er í brýnni andstöðu
við stjórnarskrárvarinn rétt ákærðu til
réttlátrar málsmeðferðar fyrir dómi.
dómurinn skapar hins vegar tímabundna
óvissu um störf verjenda og réttindi
ákærðu í þeim sakamálum sem nú eru
til meðferðar í héraði.