Són - 01.01.2011, Síða 27

1 Um sérhljóðastuðlun og kenningar þar að lútandi má m.a. lesa í Són 5 (Ragnar Ingi
Aðalsteinsson 2007). Þessi inngangur er að hluta byggður á þeirri grein og einnig
umfjöllun um efnið í doktorsritgerð minni (Ragnar Ingi Aðalsteinsson 2010:137–9).
Ragnar Ingi Aðalsteinsson
Fáein orð um raddglufulokun
og stuðlun með sérhljóðum
Inngangur
Tvennt er það sem mestu skiptir í stuðlun í kveðskap. Annað megin -
atriðið er staðsetning ljóðstafanna og fjöldi þeirra. Hljóðin sem stuðla
verða að standa á ákveðnum stöðum í braglínunum og þau mega ekki
vera of mörg, þaðan af síður of fá. Um þann þátt verður þó ekki fjallað
hér. Hitt meginatriðið er skipting málhljóða í jafn gildis flokka. Jafn -
gildis flokkur kallast sá hópur málhljóða sem getur stuðlað saman (sjá
m.a. Ragnar Inga Aðalsteinsson 2010:37-46). Aðalreglan er sú að hvert
hljóð myndar einn jafngildisflokk. Þannig stuðlar b aðeins við b, f að -
eins við f og m aðeins við m svo dæmi séu tekin. En málið er töluvert
flóknara en þetta. Þannig mynda orð, sem hefjast á s, marga jafngild-
isflokka og einnig hefur það valdið fræðimönnum miklum heilabrotum
að sérhljóðarnir stuðla hver við annan og virðast hafa gert það frá önd-
verðu. Mikið hefur verið rætt og ritað um sérhljóðastuðlun og settar
hafa verið fram ýmsar kenningar til að skýra þessa stuðlun. Helstu
kenn ingarnar eru fjórar.1 Hér verður þó aðeins fjallað um eina þeirra
en hún gerir ráð fyrir því að sérhljóðastuðlun byggist á raddglufulokun
(e. glottal stop) sem greina megi í upphafi orða sem hefjast á sérhljóða.
Í grein þeirri sem hér fer á eftir verður þessi kenning skoðuð meðal
annars í ljósi niðurstaðna úr rannsókn sem gerð var á þróun stuðla -
setningar í íslenskum kveðskap (Ragnar Ingi Aðalsteinsson 2010).
Raddglufulokun sem ljóðstafur?
Kenning sú, sem hér er til umfjöllunar, gerir ráð fyrir því að sérhljóð -
arnir geti stuðlað saman vegna þess að þeir hefjist á raddglufulokun,
[ʔ], sem þjóni sama hlutverki og samhljóðarnir og það sem stuðli sé