Peningamál - 01.09.2004, Síða 24

PENINGAMÁL 2004/3 23
fram á löngum og breytilegum tíma. Þá ríkir
töluverð óvissa um miðlunarferli peningastefn-
unnar, sem m.a. endurspeglast í því að ógerlegt
hefur reynst hér sem annars staðar að spá fyrir um
gengisþróun með viðunandi árangri. Af þessu leiðir
að ekki er hægt að beita peningastefnunni til að
fínstilla eftirspurn í þjóðarbúskapnum til skamms
tíma. Framsýn peningastefna mótast af þróun
eftirspurnar í nálægri fortíð eða framtíð fyrst og
fremst í ljósi vísbendinga sem hún gefur um það
sem koma skal. Það sem hlýtur hins vegar að vega
hvað þyngst við ákvarðanir í peningamálum á
næstunni er einfaldlega að meginþungi hinna miklu
framkvæmda færist stöðugt nær.
Verðbólguáhætta heldur minni til skamms tíma en
meiri til langs tíma
Seðlabankinn birtir þjóðhags- og verðbólguspár
tvisvar á ári. Eigi að síður leggur bankinn mat á
spárnar a.m.k. fjórum sinnum á ári, eins og komið
hefur fram hér að framan. Endurmat á þeim spám
sem bankinn birti í júníbyrjum gefur ekki tilefni til að
ætla að þróunin víki til muna frá þeim. Gengi krón-
unnar hefur ekki breyst mikið en er heldur sterkara en
þegar spáin var gerð, sem hamlar gegn verðhækkun-
um til skamms tíma. Horfur um þróun innflutnings-
verðs hafa hins vegar versnað til langs tíma og að
öðru óbreyttu aukið nokkuð hættuna á að verðbólgan
verði meiri á seinni hluta ársins 2005 og á árinu 2006
en spáð var í júní.
Þegar þjóðhagsspá bankans var gerð í júní sl.
höfðu ársfjórðungsleg uppgjör þjóðhagsreikninga
ekki verið birt fyrir þetta ár. Nú liggja fyrir tveir árs-
fjórðungar og virðist einsýnt að stefni í a.m.k. jafn-
mikinn eða meiri vöxt innlendrar eftirspurnar en
bankinn spáði í júní. Hækkun stýrivaxta ætti að draga
nokkuð úr vexti einkaneyslu, en hræringar á íbúða-
lánamarkaði eru líklegar til að yfirgnæfa þau áhrif.
Þegar þungi framkvæmda eykst á haustmánuðum og
fram á næsta ár mun að öðru óbreyttu bæta enn frekar
í vöxtinn. Vinnumarkaðstölur benda reyndar til þess
að nokkur slaki sé þar fyrir hendi, en óvíst er að hve
miklu leyti hann nýtist sem varasjóður vinnuafls
þegar framkvæmdir við virkjanir og álver ná hámarki
og áhrifin hafa náð til flestra þátta þjóðarbúskaparins.
Aðhald peningastefnunnar hefur aukist lítillega en
hefur ekki breytt fjármálalegum skilyrðum umtalsvert
Þrátt fyrir að hækkun stýrivaxta bankans í júní og
einkum júlí feli í sér lítillega aukið aðhald peninga-
stefnunnar hefur það ekki megnað að breyta fjárhags-
legum skilyrðum heimila og atvinnugeira mikið. Í
stórum dráttum má ætla að þau séu svipuð. Aðrir
þættir hafa þar unnið á móti, eins og t.d. umtalsverð
vaxtalækkun á íbúðalánum og stórauknir möguleikar
til að endurfjármagna eða jafnvel ganga á eigið fé
sem bundið er í íbúðarhúsnæði. Þá hefur verð hluta-
bréfa haldið áfram að hækka og vegið á móti hækkun
skammtímavaxta, hérlendis og erlendis. Vaxandi
verðbólguvæntingar, einkum meðal almennings,
draga úr þeirri aðhaldssemi sem felst í hærri stýri-
vöxtum.
Stefnan í ríkisfjármálum verður að gegna lykilhlut-
verki á næstu árum
Á undanförnum misserum hefur Seðlabankinn marg-
sinnis bent á að stefnan í ríkisfjármálum ætti að
gegna lykilhlutverki í hagstjórn næstu ára, sem felst í
því að mynda mótvægi gegn áhrifum framkvæmda
við virkjanir og álver. Ríkisstjórnin setti sér nokkuð
metnaðargjarnt markmið um þróun ríkisútgjalda á
yfirstandandi ári. Svo virðist sem nokkurt átak þurfi
til að það gangi fyllilega eftir. Meira máli skiptir þó
að útgjöld verði hamin næstu tvö árin. Það er sér-
staklega ögrandi viðfangsefni í ljósi þess að áformað
er að lækka skatta um sem nemur 20 ma.kr. á næstu
þremur árum. Til þess að vinna á móti áhrifum lægri
skatta á sama tíma og þörf er á mótvægisaðgerðum
vegna stórframkvæmda þarf að draga mjög verulega
úr útgjöldum hins opinbera. Trúverðug langtíma-
áætlun þar um myndi skjóta sterkari stoðum undir
stjórn efnahagsmála og draga úr líkum á því að svo
mikil byrði verði lögð á peningalegt aðhald, að grafið
gæti undan stöðugleika fjármálakerfisins og sam-
keppnisstöðu innlendra atvinnugreina.