Peningamál - 01.05.2010, Blaðsíða 13

ÞRÓUN OG HORFUR
Í EFNAHAGS- OG PENINGAMÁLUM
P
E
N
I
N
G
A
M
Á
L

2
0
1
0
•
2
13
misserum verði minni en undanfarin ár enda atvinnuleysi mikið og
því spáð að töluverður slaki verði á vinnumarkaði út spátímabilið.
Vísbendingar af vinnumarkaði gætu hins vegar gefið til kynna að
launaþrýstingur verði meiri á næstu misserum en felst í grunnspánni.
Raunlaun hafa lækkað verulega í kjölfar fjármálakreppunnar og launa-
hlutfallið lækkað mikið. Að sama skapi er raungengið mjög lágt og því
hefur samkeppnisstaða útflutnings- og samkeppnis greina stórbatnað.
Í þessum geirum hefur því skapast einhver þrýstingur um aukna hlut-
deild launþega í samkeppnisbatanum. Hættan er sú að þær kaup-
hækkanir smitist út í aðrar atvinnugreinar sem hafa ekki sambærilegt
svigrúm til að taka á sig hækkun launakostnaðar og munu því mæta
honum með auknum uppsögnum og með því að velta kostnaðinum
út í verðlag. Bati í þróun atvinnu og framleiðslu gæti því orðið veikari
en í grunnspánni og þrýstingur á gengi krónunnar og verðbólgu meiri.
Grunnspáin gerir að lokum ráð fyrir að raungengi krónunnar
haldist lágt út spátímabilið í takt við reynslu annarra landa af afleið-
ingum fjármálakreppu. Samkeppnisstaða útflutnings- og samkeppnis-
greina hefur stórbatnað sem hefur stutt við útflutninginn þrátt fyrir
alþjóðakreppuna sem hefur almennt höggvið stór skörð í alþjóðaversl-
un. Samkvæmt spánni helst ágætur vöxtur í útflutningi, sérstaklega
þegar líður á tímabilið og aukinn stóriðjuútflutningur fer að hafa áhrif.
Ekki er hins vegar útilokað að útflutningsgeirinn nái að nýta sér svo
lágt raungengi enn meira en grunnspáin gerir ráð fyrir, sérstaklega ef
hann nýtir lágt gengi til lækkunar afurðaverðs og aukinnar markaðs-
sóknar. Lágt raungengi gæti einnig aukið beina erlenda fjárfestingu
hér á landi. Vöxtur útflutnings og hagvöxtur gætu því orðið meiri en
gert er ráð fyrir í grunnspánni og efnahagsbatinn því kröftugri.
Fráviksdæmi
Fráviksdæmi geta gefið gagnlega mynd af áhrifum mikilvægra
forsendna í grunnspánni á efnahagshorfur og samspili frávika og
peningastefnunnar. Sýnd eru tvö fráviksdæmi. Í fyrra dæminu
heldur skuldsetning heimila enn frekar aftur af bata einkaneyslu en
grunnspáin gerir ráð fyrir en í því seinna er gert ráð fyrir að gengi
krónunnar aðlagist fyrr að langtímajafnvægi sínu en í grunnspánni.
Hægari bati einkaneyslu vegna mikillar skuldsetningar heimila
Grunnspáin gerir ráð fyrir að hægfara bati einkaneyslu haldi áfram á
þessu ári eftir gríðarlegan samdrátt á árunum 2008-2009. Um þetta
mat ríkir hins vegar mikil óvissa vegna mikillar skuldsetningar íslenskra
heimila. Mögulegt er að þau þurfi meiri tíma til að lagfæra efnahag
sinn með auknum sparnaði og uppgreiðslu og endurskipulagningu
skulda. Fjármálakerfið sjálft er einnig laskað og gæti kosið að styrkja
efnahag sinn enn frekar og vinda ofan af efnahagsreikningi sínum
áður en það tekur að lána á ný svo að einhverju nemi. Einkaneyslu
hefur einnig að hluta verið haldið uppi með aðgerðum sem marg-
ar hverjar eru tímabundnar í eðli sínu, t.d. í formi mikillar hækk-
unar vaxtabóta, ýmissa úrræða til að létta undir greiðslubyrði lána og
útgreiðslu séreignarsparnaðar. Hættan er sú að bakslag komi í batann
þegar þessum aðgerðum lýkur eða ef mikil skuldsetning heldur aftur
af einkaneyslu umfram það sem grunnspáin gerir ráð fyrir. Við slíkar