Peningamál - 01.05.2010, Blaðsíða 37

ÞRÓUN OG HORFUR
Í EFNAHAGS- OG PENINGAMÁLUM
P
E
N
I
N
G
A
M
Á
L

2
0
1
0
•
2
37
Loks gerir smæð innlends efnahagslífs það að verkum að nokkrar
stórframkvæmdir geta tiltölulega auðveldlega hrundið af stað við-
snúningi eins og reynsla frá fyrri samdráttarskeiðum sýnir. Í síðustu
spám Seðlabankans hefur verið gert ráð fyrir að fjárfesting tengd
álversframkvæmdum vegi upp á móti samdrætti annarrar fjárfestingar.
Í fyrra gerði bankinn ráð fyrir að vöxtur yrði í heildarfjármunamyndun
á þessu ári af þessum sökum. Erfið fjármálaleg skilyrði hafa hins vegar
seinkað framkvæmdum og gert er ráð fyrir frekari töfum stórfram-
kvæmda í þessari spá og horfur eru óvissar.
Samdráttur landsframleiðslu var minni í fyrra en Seðlabankinn gerði
ráð fyrir
Hagstofa Íslands birti fyrstu áætlanir sínar yfir þjóðhagsreikninga fyrir
allt árið 2009 þann 5. mars sl. Samkvæmt þeim dróst landsframleiðsla
saman um 6,5% í fyrra. Þetta er heldur meiri samdráttur en í helstu
iðnríkjum en þó minni en í nokkrum Evrópulöndum, t.d. Finnlandi,
Írlandi, Slóveníu, Rúmeníu og Eystrasaltsríkjunum.
Samdrátturinn reyndist 1,2 prósentum minni en Seðlabankinn
spáði í janúar. Stærsta hluta mismunarins má skýra með því að bank-
inn hefur hingað til ekki tekið tillit til áhrifa svokallaðrar keðjuteng-
ingar þjóðhagsreikninga á spá um hagvöxt og þjóðarútgjöld.3 Í
spám bankans hafa þessar stærðir verið fengnar með samlagningu
undirþátta í takt við skilgreiningu þjóðhagsreikninga. Sú aðferð gefur
í flestum tilvikum mjög áþekka niðurstöðu og ef notast er við keðju-
tenginguna. Nokkur munur getur hins vegar orðið þegar um miklar
hlutfallslegar verðbreytingar er að ræða í þjóðhagsstærðunum. Því
hefur Seðlabankinn endurskoðað aðferðafræði sína til að koma í veg
fyrir misræmi af þessu tagi.
Eins og sjá má á mynd IV-6 gætti samdráttarins í nær öllum
atvinnugreinum en sérstaklega byggingariðnaði, verslun og fjármála-
þjónustu. Iðnaður virðist hins vegar halda betur velli en víða annars
staðar þar sem framlag hans til samdráttar þáttatekna er mun meira.4

Búist er við áframhaldandi hægum bata í einkaneyslu
Eins og hálfs árs samdráttarskeiði einkaneyslu lauk um miðbik síðasta
árs. Eins og kom fram hér að framan beindist samdrátturinn að veru-
legu leyti að innfluttum neysluvörum, ferðalögum til útlanda og flutn-
ingum. Samkvæmt bráðabirgðatölum Hagstofunnar var 1%-1½%
vöxtur í árstíðarleiðréttri einkaneyslu á milli fjórðunga á seinni hluta
síðasta árs. Þróttur einkaneyslu var því meiri á þessu tímabili en ýmsir
hagvísar gáfu til kynna og Seðlabankinn horfði til við mat á skamm-
tímahorfum. Aðgerðir til að létta á greiðslubyrði skulda virðast hafa
haft meiri áhrif á einkaneyslu en bankinn gerði ráð fyrir þar sem sam-
3. Árleg keðjutenging hefur í för með sér að fjárhæðir á verðlagi hvers árs eru færðar til
verðlags ársins á undan og magnbreytingin síðan reiknuð sem breytingin á föstu verði
fyrra árs. Þannig fæst magnbreytingin milli hverra tveggja ára og þær breytingar eru síðan
tengdar saman til þess að fá samfelldar magnvísitölur. Hagstofan tók upp keðjutengingu
í september 2005 í samræmi við staðla Sameinuðu þjóðanna og Evrópusambandsins en
fram að þeim tíma var miðað við tiltekið grunnár við mat á magnbreytingum en þá réðu
verðhlutföll á því ári innbyrðis vægi fjárhæða (sjá Hagstofa Íslands, (2005). Hagtíðindi
2005:3, 13. september 2005).
4. Vergar þáttatekjur jafngilda vergri landsframleiðslu að frádregnum óbeinum sköttum og
viðbættum framleiðslustyrkjum.
Mynd IV-7
Ársfjórðungsleg breyting árstíðarleiðréttrar
einkaneyslu
1. ársfj. 2002 - 4. ársfj. 2009
Heimild: Hagstofa Íslands.
Breyting frá fyrri ársfj. (%)

-14
-12
-10
-8
-6
-4
-2
0
2
4
6
20092008200720062005200420032002
0
15
30
45
60
75
90
105
120
135
150
-14
-12
-10
-8
-6
-4
-2
0
2
4
6
‘1020092008200720062005200420032002
Væntingavísitala Gallup (v. ás)
Ársfjórðungsleg breyting árstíðaleiðréttrar einkaneyslu (h. ás)
1. Miðað er við þriggja mánaða meðaltal væntingavísitölu Gallup. Gildi
fyrir 2. ársfj. 2010 er fyrir apríl.
Heimildir: Capacent Gallup, Hagstofa Íslands.
Vísitala Breyting frá fyrri ársfj. (%)
Mynd IV-8
Einkaneysla og væntingavísitala Gallup
1. ársfj. 2002 - 2. ársfj. 20101
Væntingavísitala Gallup til sex mánaða (v. ás)
Mynd IV-9
Þróun einkaneyslu, dagvöruveltu
og greiðslukortaveltu
1. ársfj. 2003 - 1. ársfj. 2010
Heimildir: Hagstofa Íslands, Rannsóknarsetur verslunarinnar,
Seðlabanki Íslands.
Breyting frá fyrra ári (%)
Einkaneysla
Dagvöruvelta
Debet- og kreditkortavelta einstaklinga innanlands
-25
-20
-15
-10
-5
0
5
10
15
20
2009200820072006200520042003