Peningamál - 01.05.2010, Blaðsíða 50

ÞRÓUN OG HORFUR
Í EFNAHAGS- OG PENINGAMÁLUM
P
E
N
I
N
G
A
M
Á
L

2
0
1
0
•
2
50
VI Vinnumarkaður og launaþróun
Sveigjanleiki íslensks vinnumarkaðar hefur auðveldað aðlögun þjóðar-
búskaparins að efnahagsáfallinu. Dregið hefur úr atvinnuþátttöku,
vinnutími styst og brottflutningur fólks verið meiri en á fyrri sam-
dráttarskeiðum. Þessi aðlögun hefur haft í för með sér að framleiðni
vinnuafls hefur aukist þar sem heildarvinnustundum fækkaði töluvert
meira á síðasta ári en sem nemur samdrætti framleiðslu. Aðlögun
á vinnumarkaði eftir áfallið á árinu 2008 mun taka nokkur ár. Í spá
Seðlabankans er gert ráð fyrir að atvinnuleysi haldist mikið út þetta ár
og byrji ekki að minnka fyrr en snemma á næsta ári. Gert er ráð fyrir
heldur meiri launahækkunum en í síðustu spá vegna góðrar afkomu
útflutningsfyrirtækja.
Atvinnuleysi í takt við spá
Skráð atvinnuleysi hefur aukist það sem af er ári og nam 9,2% á fyrsta
fjórðungi ársins eins og gert var ráð fyrir í janúarspá Peningamála.
Atvinnuleysi er nú aftur orðið svipað og það var þegar það náði
hámarki í apríl á síðasta ári. Fjöldi atvinnulausra á skrá er einnig svip-
aður og þá eða um 16.500. Atvinnulausum hefur fjölgað í öllum
atvinnugreinum nema fjármálastarfsemi frá síðasta sumri.
Þótt fjöldi atvinnulausra hafi aukist hafa breytingar á aðferðum
við útreikning atvinnuleysis og breytingar á atvinnuleysisbótarétti í för
með sér að samanburður á atvinnuleysi milli ára er erfiður (sjá nánar
umfjöllun í rammagrein VI-1). Atvinnuleysi mun mælast um ½-1
prósentu minna en ella í ár vegna þess að réttur sjálfstætt starfandi til
að sækja um atvinnuleysisbætur á móti hlutastarfi hefur verið skertur
og námsmenn í námsleyfum eiga ekki lengur rétt á bótum t.d. í sumar-
leyfi. Þrátt fyrir nokkra óvissu er þó ljóst að atvinnuleysi hefur aukist
frá sl. sumri og vísbendingar eru um að það eigi enn eftir að aukast.
Fleiri fyrirtæki hyggjast fækka starfsfólki en fjölga
Væntingar almennings um atvinnuástandið hafa verið nokkuð stöð-
ugar undanfarna mánuði samkvæmt væntingavísitölu Capacent
Gallup, en væntingar fyrirtækja hafa heldur glæðst samkvæmt við-
horfskönnun sem Capacent Gallup gerði í mars meðal 400 stærstu
fyrirtækja landsins. Færri fyrirtæki vildu fækka starfsmönnum í mars
en í sambærilegri könnun í desember og fleiri hyggjast fjölga starfs-
mönnum.1 Í ljósi lágs raungengis kemur ekki á óvart að það eru frekar
fyrirtæki sem selja vörur og þjónustu til útlanda sem vilja fjölga starfs-
mönnum. Niðurstöður könnunarinnar benda þó til að vinnumarkaður-
inn eigi enn eftir að veikjast nokkuð, því 6% fleiri fyrirtæki vilja fækka
starfsfólki næstu sex mánuði en fjölga þeim. Könnun sem Samtök
atvinnulífsins gerðu meðal félagsmanna sinna í apríl sýnir einnig að
fleiri fyrirtæki vilja fækka en fjölga starfsmönnum. Áætlað er að nettó-
fækkun starfsmanna geti orðið um 1.500 starfsmenn á árinu, sem
1. Capacent Gallup framkvæmir könnun á stöðu og framtíðarhorfum 400 stærstu fyrirtækja
landsins fjórum sinnum á ári. Tvær kannanir eru nokkuð viðamiklar og eru framkvæmdar
í mars/apríl og september á hverju ári á meðan hinar tvær eru minni í sniðum og fram-
kvæmdar í maí/júní og desember.
Heimildir: Vinnumálastofnun, Seðlabanki Íslands.
Mynd VI-1
Atvinnuleysi janúar 2008 - mars 2010
Breyting á atvinnuleysi (h. ás)
Atvinnuleysi m.v. fullar bætur (v. ás)
Atvinnuleysi (v. ás)
Prósentur% af mannafla
-2
-1
0
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
-2
-1
0
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
201020092008
Heimild: Capacent Gallup.
Mynd VI-2
Hlutfall fyrirtækja sem vilja fjölga eða
fækka starfsmönnum á næstu 6 mánuðum
%
Hlutfall fyrirtækja sem vilja fækka starfsmönnum
Hlutfall fyrirtækja sem vilja fjölga starfsmönnum
0
10
20
30
40
50
60
‘10‘09‘08‘07‘06‘05‘04‘03‘02
Heimild: Capacent Gallup.
Mynd VI-3
Fyrirtæki sem hyggja á starfsmannabreytingar
á næstu 6 mánuðum
Fyrirtæki sem vilja fjölga starfsmönnum, mars 2010
Fyrirtæki sem vilja fjölga starfsmönnum, des. 2009
Fyrirtæki sem vilja fækka starfsmönnum, mars 2010
Fyrirtæki sem vilja fækka starfsmönnum, des. 2009
Hlutfall fyrirtækja (%)
-60
-50
-40
-30
-20
-10
0
10
20
30
40
Ö
ll
fy
rir
tæ
ki
V
er
sl
un
Sj
áv
ar
út
ve
gu
r
Sa
m
g.
, fl
ut
ni
ng
ar
o
g
fe
rð
aþ
jó
nu
st
a
By
gg
in
ga
r-
st
ar
fs
em
i o
g
ve
itu
r
Fj
ár
m
ál
a-
o
g
tr
yg
gi
ng
a-
st
ar
fs
em
i
Ý
m
is
s
ér
hæ
fð
þ
jó
nu
st
a
H
öf
uð
bo
rg
La
nd
sb
yg
gð
Se
lja
v
ör
ur
t
il
út
la
nd
a
Ið
na
ðu
r
og

fr
am
le
ið
sl
a
Se
lja
e
kk
i v
ör
ur
t
il
út
la
nd
a