Skírnir - 01.01.1984, Blaðsíða 156
152
SIGURÐUR LÍNDAL
SKÍRNIR
Vilhjálmur Finsen hefur aðallega gert grein fyrir skoðunum sínum í
ritgerðinni Om de islandske Love i Fristatstiden, særskilt Aftryk af Aar-
b0ger for nord. Oldk. og Hist. 1873. Kbh. 1873 (vitnað er til þessarar
útgáfu hér). Sjá Aarb0ger for nordisk Oldkyndighed og Historie 1873,
101—250. Sjá ennfremur Om den oprindelige Ordning af nogle af den
islandske Fristats Institutioner, Kbh. 1888, 107 o.áfr.
2 Sett lög urðu mikilvægasti þátturinn i löggjöf Evrópuríkja á 19. öld. Varð
hlutur þeirra mun meiri en fordæma dómstólanna og kenninga fræði-
mannanna. Er þar meðal annars til marks sú viðleitni að setja saman
kerfisbundnar lögbækur sem tóku yfir tiltekin svið löggjafarinnar eða
jafnvel verulegan hluta hennar. Sjá Helmut Coing: Allgemeine Ziige der
privatrechtlichen Gesetigebung in 19. Jahrhundert. Handbuch der
Quellen und Literatur der neueren europaischen Privatrechtsgeschichte,
Munchen 1982 III 1, 3 o.áfr. — Augljóst er að þetta almenna viðhorf
hefur mótað þá Konrad Maurer og Vilhjálm Finsen og haft áhrif á
túlkun þeirra á Grágás.
3 Maurer: Altnordische Rechtsgeschichte IV, 342 o.áfr.; Graagaas, 32;
Island, 172; Rechtsrichtung, 132 o.áfr. — Undir þessa skoðun taka Ólafur
Lárusson, sjá Yfirlit yfir islenzka réttarsögu, Rv. 1932, 102 og Jón Jó-
hannesson, sjá Islendinga sögu 1, Rv. 1956, 83—84.
4 Vilhjálmur Finsen: Om de isl. Love, 59—61; Grágás III, 644. — Skoðun
Vilhjálms Finsens fylgja Bogi Th. Melsted, sjá íslendinga sögu II, Kh.
1910, 33; Einar Arnórsson, sjá Réttarsögu Alþingis, Rv. 1945 (Saga Al-
þingis I), 59, sbr. Réttarstöðu íslands, Rv. 1913, 20 og Gizur Bergsteins-
son, sjá ritgerðina Um réttarstöðu Grœnlands í Áliti nefndar, er skipuð
var til rannsóknar á því, hvort ísland muni eiga réttarkröfu til Græn-
lands, Rv. 1952, 52.
5 Fritz Kern: Recht und Verfassung im Mittelalter. Libelli III, Darmstadt
1958, 11 o.áfr.; Gottesgnadentum und Widerstandsrecht im friiheren
Mittelalter (3. Aufl.), Darmstadt 1962, 123 og 128. — Sjá einnig Wilhelm
Ebel: Geschichte der Gesetzgebung in Deutschland (2. Aufl.), Göttingen
1958, 11 o.áfr. Hann segir að í löggjafarsögu Þjóðverja birtist lögin í
þremur grunngerðum: óskráðum lögum í líki munnmælaréttar (Weist-
um), en felld að hugtakinu réttarbót (eða lög-rétta), settum lögum sem
lögunautar koma sér saman um og loks lagaboðum.
[„Úberblicken wir die Geschichte der deutschen Gesetzgebung, so treten
drei Grundformen des Gesetzes in unser Blickfeld: das ungesetzte Recht
in Gestalt des Weistums (modifiziert durch den Begriff der Rechtsbess-
erung) — dann die von den Rechtsgenossen vereinbarte Satzung — und
schliesslich das vom Herrscher oder der sonstigen Obrigkeit befohlene
Recht, das Rechtsgebot."]
Þessara þriggja grunngerða laganna verður greinilega vart í löggjafar-
sögu Islendinga (sjá Ebel, bls. 11). Sjá ennfremur Wilhelm Ebel: Um