Skírnir - 01.01.1984, Blaðsíða 158
154
SIGURÐUR LÍNDAL
SKÍRNIR
Jakobi Benediktssyni, Rv. 1977, 198—207; Gottfried Teipel: Zitier-
gesetze in der romanistischen Tradition. Zeitschrift der Savignv-Stif-
tung fiir Rechtsgeschichte 72, Romanistische Abteilung (1955), 245—87.
10 Ebel: Um sögulegar undirstöður laganna, 17; Paul Vinogradoff: Custo-
mary Lœw. The Legacy of the Middle Ages, Oxford 1951, 288; Kern:
Recht, 32—33.
11 Páll Briem: Um Grágds. Tímarit Hins íslenzka bókmenntafélags 6 (1885),
192 og 199.
12 Norski háskólakennarinn Fredrik Stang hefur bent á að eftir bókfestingu
laga dofni jafnan mjög yfir lögfræðinni og allri skapandi lagafram-
kvæmd. Öll hugsun manna snúist um bókstaf lögbókarinnar. Bókfesting-
in breyti ekki efni laganna, heldur miklu fremur formi þeirra — hún
breyti óskráðum rétti í skráðan. Óskráð lög séu bundin hugsun, þau
séu sveigjanleg eins og hún, og auðveldi að sérhvert álitaefni verði leyst
eftir eðli þess og sérkennum. Óskráð lög veiti réttarvitund manna svig-
rúm, en skráð lög séu bundin orðum sem sé ætlað að ná til ákveðinnar
heildar og miðist við meðaltal — en í þeim sé ekki gefinn gaumur ein-
stökum tilvikum. Sá sem veita þurfi úrlausn á grundvelli skráðra laga, hafi
ekki mikið svigrúm til að hafa réttarvitund sína að leiðarljósi. — Óskráð
lög þróist í samræmi við þær aðstæður sem lífið sjálft móti og lagi sig
að þeim; skráð lög séu öll skorðaðri. Þegar þörf knýi á með nægilegum
þunga megi breyta þeim en þó einungis með atbeina lagasetningarvalds.
Skráð lög veiti aðhald og treysti það sem er. Lögbækurnar taki mið af
festunni og samræminu — hin óskráðu lög af þróuninni, hinu einstaka
tilviki og lausn þess, Þessar eigindir standi hvor gegn annarri, ósættan-
legar. (Frederik Stang: Norsk Formueret I, Kristiania 1911, 74—76).
13 Jón Jóhannesson: Islendinga saga I, 113.
14 Sigurður Líndal: Lögfesting Jónsbókar 1281. Tímarit lögfræðinga 32
(1982), 182,
15 Konrad Maurer: Graagaas, 32 o.áfr., einkum 39, 42—43; Altnordische
Rechtsgeschichte IV, 342 o.áfr., eink. 348—51; Yfirlit yfir lagasögu ís-
lands, Lögfræðingur 3 (1899), 3—6; — Rechtsrichtung, 145—46. Hvergi í
ritum sínum hefur Maurer gert samfellda grein fyrir venjuréttinum og
hlut hans í stjórnskipan þjóðveldisins. Sjá einnig tilvísunargrein 3 hér
að framan.
10 Vilhjálmur Finsen. Om de isl. Love; um venjuréttinn, sjá einkum 29—46,
107—16. Sbr. og 45: um setningu laga, sjá einkum 59—68, 69—100, 105—06,
sbr. þó einkum 97—100. Sjá einnig tilvísunargrein 4 hér að framan.
11 í Grágásartexta þeim sem lýtur að úrskurði á lögmálsþrætu eru aðeins
á einum stað orð sem mæla þessari skýringu í gegn. Þegar þeir sem um
lögmál þræta hafa lýst ágreiningi skal svo fara að sem hér segir: „ . . . Þá
eiga menn síðan að meta mál þeirra til þess er þeir hafa ráðinn hug
sinn um það mál og spyrja síðan alla lögréttumenn þá er á miðpalli sitja
að skýra það hvað hver þeirra vill lög um það mál.“ Orðið vill þykir ef