Vestfirska fréttablaðið - 14.01.1994, Blaðsíða 7

VESTFIRSKA
Föstudagur 14. janúar 1994
FRÉTTABLAÐIÐ L—^__________________________________________
7
Börn að leik í Sletten. Sandur í sandkassa er ekki algeng
sjón á Grænlandi, enda lítið annað að hafa af jarðvegi annað
en grjót og klöpp.
slík hús á hagstæðum kjörum
og reyna þannig að fá fólk til að
byggja yfir sig sjálft og eru
húsin þá gjarnan máluð í
sterkum litum rauð, gul eða
blá. Þetta eru tveggja hæða
einbýlishús þar sem jafnvel
búa tvær til þrjár fjölskyldur og
fjölbýlishús. Það sem vekur
athygli er að utan á öllum
fjölbýlishúsunum er snyrti-
legur póstkassi eins og víða
þekkist í Danmörku, en gallinn
er bara sá að á stað eins og
Nanortalik á Grænlandi er
enginn póstur borinn í hús.
Yfírþyrmandi
atvinnuleysi
Atvinnuleysið er yfirþyrm-
andi og stærsti atvinnurekandi
íNanortalik til dæmis erríki og
bær. Þarna er rækjuverksmiðja
sem búið er að loka og sömu
sögu er að segja af frystihúsinu.
Flestir þeirra 60% vinnufærra
Frystitogararnir hirða
bara verðmætustu
rækjuna
Islendingar eru ekki með
öllu ókunnugir rækjuveiðum
Grænlendinga og frægt var
þegar Isfirðingar og Hafnfirð-
ingar bitust um landanir og
þjónustu við Grænlenska
rækjutogara. Að sögn Indriða,
þá stunda Grænlendingar enn
úthafsrækjuveiðar á togurum
og mikið á svæðinu milli
Grænlands og Islands. Þessir
togarar frysta nær eingöngu um
borð fyrir Japansmarkað. Kvóti
sem þessum skipum er úthlutað
gerir það að verkum að þeir
hirða aðeins stærstu og verð-
mætustu rækjuna. Smærri
rækja eins og sú sem mikið er
notuð í vinnslu hér á íslandi er
vegna kvótans hent í hafið. Þar
sem þessi rækja er verðlítil á
þeim mörkuðum sem Græn-
lendingar selja mest á, þá eru
veiðar á henni hrein kvóta-
skerðing fyrir þá. Samkvæmt
Frá Nanortalik. Fremst á myndinni má sjá minjasafnsafn og í fjarska er kirkjan.
Indriöi Kristjánsson við fjarskiptastöð flugvéla i Fredriksdal.
Þá eru skrifstofur bæjarins
mjög tölvuvæddar og nýta
menn sér þar nýjustu tækni út
í ystu æsar. Eins hafa fulltrúar
bæjarins gjaman með sér
ferðatölvur þegar ferðast er í
embættiserindum á milli
byggðarlaga.
Eini menntaði lögmaðurinn
á suður Grænlandi heitir Frank
Jörgensen og er hann jafnframt
hinn eiginlegi bæjarstjóri í
verkmenntaskóli í Nanortalik.
Bæjarstjórnarfundir
einu sinni í mánuði sem
taka heila viku
Vinabær ísafjarðar á Græn-
landi, Nanortalik, er á svoköll-
uðu suðursvæði rétt norð-
vestan við suðurodda Græn-
lands. Suðursvæðið er í raun
eitt sveitarfélag. Þar eru um
staða á bæjarstjórnarbátnum.
Fyrir bæjarfulltrúa getur það
tekið allt að einni viku að
sækja slíka fundi svo það er
meira en að segja það að kalla
saman bæjarstjómarfund.
Verða að leysa sín vanda-
mál heima í héraði
Komi upp félagsleg vanda-
Fiott og vel máluð hús
A Grænlandi er jarðvegur af
mjög skornum skammti og
erfitt með allt byggingarefni til
húsagerðar. Hafa húsnæðismál
að mestu verið leyst með því að
flytja inn ósamsett einingahús
frá Danmörku og byggja menn
jafnvel heilu blokkirnar á þann
hátt. Þetta eru þá nær eingöngu
timburhús, en þau þarf þá
sjálfsögðu að mála. Til er
skemmtileg saga sem segir frá
komu Danadrottningar til
Nanortalik fyrir nokkmm
árum. íbúar staðarins vildu að
sjálfsögðu sína sýnar betri
hliðar og ákveðið var að hafa
bæinn sem best útlítandi. Til að
spara sér örlítið umstang og
málningu, þá tóku þeir sig til
og máluðu framhliðar allra
húsa við þær götur sem drottn-
ingin skyldi aka eftir. Kemur
svo drottningin og er farið af
stað með hana í skoðunarferð.
Ekki virðist leiðsögumanni
alveg hafa verið kunnugt um
ráðabrugg heimamanna varð-
andi útlit bæjarins, því hann
álpaðist með drottninguna í
götur sem sýndu bakhliðar
húsanna. Varð drottningu þá
ljóst hvers kyns var og hafði
mjög gaman af. Vegna þessa
uppátækis þóttist drottning viss
um góðan hug bæjarbúa sem
þama lá að baki og fór svo að
heldur teygðist úr stuttri við-
komu í bænum. Drottningin
hafði svo á orði við bæjarfull-
trúa áður en hún fór, að
vonandi gæti hún komið sem
fyrst aftur svo tilefni gæfist til
að klára að mála bakhliðar
húsanna.
Indriði nefnir ýmislegt
Nanortalik. Hann hefur nokkr-
um sinnum komið til Isafjarðar
og er væntanlegur aftur á sumri
komanda ásamt forseta bæ-
jarstjórnar, Kristine Raaghau.
sem kallast „borgmæster“,þar
á bæ. Þess má geta að Frank
er danskur embættismaður
sem búið hefur á Grænlandi í
fjölda mörg ár. Kristina er
hinsvegar pólitískt kosin í sitt
embætti. Hún er að hálfu
Grænlendingur og að hálfu
Dani. Hafði Indriði mjög góð
kynni af þeim tveim ásamt
öðru starfsfólki bæjarskrif-
stofunnar meðan á dvöl hans
stóð.
Gott skólakerfi
Danir hafa komið upp mjög
góðu skólakerfi á Grænlandi-
sem Indriði telur vera síst lak-
ara en það íslenska og jafnvel
fermra á mörgum sviðum.
í grunnskólanum í Nanort-
alik eru 310 nemendur og
heitir skólastjórinn þar Nils
Jespersen og eru kennarar 28
talsins. Heimavist er í tengsl-
um við skólann fyrir nem-
endur annarra byggðarlaga
sem sækja þurfa nám í Nan-
ortalik. í tengslum við skólann
er líka rekið skóladagheimili
sem staðsett er á skólalóðinni.
Einskonar útbú frá grunnskól-
anum er víða í smærri byggð-
arlögunum fyrir yngri nem-
endur og eru þau að sjálfsögðu
tölvutengd við móðurskólann.
Þá er þar einnig starfandi
2800 íbúar eins og áður sagði
og um helmingurinn býr í
Nanortalik. Á svæðinu eru
fimm byggðir sem stjórnað er
af þrettán manna bæjarstjórn.
Á milli þessara byggða ligg-
ur enginn vegur og einu sam-
göngumar eru á sjó eða með
þyrlum. Bæjarstjórnarfundir
eru venjulega haldnir í Nan-
ortalik, en þegar Indriði var
þarna á ferð var ákveðið að
halda einn slíkan fund í bænum
Sydprpven sem er nýlunda.
Bæjarstjórnin hittist einu
sinni í mánuði og fara bæjar-
fultrúarnir þá gjarnan á milli
mál, sem reyndar mjög oft ger-
ist þar í sveit, þá eiga menn að-
eins einn möguleika á úrlausn,
það er að leysa málið heima í
héraði. Þar er ekkert um það að
ræða að senda t.d. barn sem illa
er komið fyrir á stofnun í
öðrum landshluta. Barn sem
kannski flosnar upp af heimili
sínu er sent í skammtímavistun
til fósturforeldra sem tilbúnir
eru til þess. Ef vistunin gengur
stðan ekki eins og fósturfor-
eldrarnir óska, þá segja þau
barninu einfaldlega upp og þá
er aftur farið af stað í leit að
öðru heimili.
Juleaneháb eöa öðru nafni Qaqortoq á grænlensku.
Bærinn Fredriksdal á Grænlandi var upphaflega byggöur af Þjóöverjum.
varðandi dvöl sína á Græn-
landi sem honum fannst skrít-
ið. Dæmi tók hann af innfluttu
fjölbýlishúsunum sem flutt eru
til landsins ósamsett í kössum
frá Danmörku. Bæjarfélög
gefa fólki kost á að kaupa sér
íbúa sem atvinnu hafa á annað
borð vinna þannig hjá opinber-
um aðilum. Sjávarútvegur og
fiskvinnsla er Iítil sem engin og
selveiðar og hvalveiðar eru at-
vinnugreinar sem lagðar hafa
verið í rúst.
Fiskveiðar eru háðar kvóta
sem er nú á fárra höndum.
Veiðiheimildir eru þá helst í
höndunt úgerðarfyrirtækisins
Royal Greenland, ef þær hafa
þá ekki verið framseldar ríkj-
um Evrópubandalagsins. Af-
leiðingar hvótakerfisins má sjá
í byggðaþróuninni. Kvótalaus-
ir íbúar dreifbýlisins þjappast
saman í sveitarfélög á borð við
Nanortalik. Þegar þar er svo
ekki að finna neina atvinnu
lengur þá fer fólkið þaðan til
stærri bæjanna, eins og Jule-
aneháb eða Nuuk. Vottur er þó
af fiskvinnslu t.d. í bænum
Sydprpven sem er á sama
svæði og Nanortalik. Þar er
verksmiðja, eða frystihús og
útgerð sem skapar 40 manns
atvinnu í landi, en atvinnulífið
í þeim bæ er þar með að mestu
upp talið. Iðnaður er þó einhver
í stærri bæjunum, en allt er það
í smáum stíl.
pappírunum, þá eru þeir ein-
faldlega ekki að veiða neina
smárækju, jafnvel þó í raun-
veruleikanum rnegi áætla að þar
sé verið að henda gífurlegu
magni í hafið aftur. Sagðist
Indriði hafa spurt um það af
hverju þeir seldu Islendingum
ekki þessa rækju til vinnslu, en
þar virðast kvótareglur setja
þeim skorður auk þess sem
lítið hafði verið athugað með
þann möguleika. Þarna er sem
sagt vegna kvótakerfisins ein-
göngu verið að hirða verðmæt-
ustu rækjuna.
Dönsk áhrif og danskar
vörur
Áhrif Dana eru mikil á
Grænlandi. Sagði Indriði að
allar vörur í verslunum væru
fluttar inn frá Danmörku, hvort
heldur væri matvara, vín eða
bjór. Coca Cola er vandfegnið
á Grænlandi, nema þá sérpantað
frá Danmörku. Nær öll matvara
eru flutt inn frosin. Landbún-
aðarframleiðsla, eða önnur
----------►