Vestfirska fréttablaðið - 14.01.1994, Page 8

8

VESTFIRSKA
FRÉTTABLAÐIÐ
Á minjasafninu í Nanortalik gafst kjöriö tækifæri til aö máta þennan kajak sem reyndist þó
vera tveim eða þrem númerum of lítill.
matvælaframleiðsla er vart
fyrir hendi á Grænlandi nema
í litlu mæli. talsvert er flutt inn
af kjöti og jafnvel alla leið frá
Nýja- Sjálandi.
Reynt hefur verið að
þrauka við selveiðarnar
Þrátt fyrir þá skemmdar-
starfsemi sem unnin var á sel-
skinnamarkaði Grænlendinga,
þá hafa þeir lengi haldið í von-
ina að úr rættist. I þeirri von var
veiðum haldið áfram og skinn-
in geymd í salti. nú er hins-
vegar svo komið að í Juleane-
háb eru nú miklar brigðir til af
söltuðum selskinnum. Alls
voru þar í geymslum síðast-
liðið haust um 100 til 200 þús-
und skinn sem ekki seljast.
Menn hafa verið með hug-
myndir um að reysa sútunar-
verksmiðju og hefja frekari
vinnslu á skinnum, en allt
strandar þetta á markaðs-
aðstæðum. Takmörkuð fram-
leiðsla hefur þó verið í gangi á
flíkum úr selskinni og þær
vörur boðnar til sölu m.a. á
flugvellinum í Narsarsuaq, en
verðlag hefur bara verið of hátt
til að þessar vörur seljist að
einhverju marki.
Sagðist Indriði telja að
vegna markaðshruns á sel-
skinnum og vegna kvótakerf-
isins, þá væri búið að gera hin-
um almenna borgara á
Grænlandi lífið nær óbærilegt.
Þeim eru bókstaflega allar
bjargir bannaðar og þetta á-
stand leggst þungt á þjóðar-
sálina. Það dregur úr allri
sjálfsbjargarviðleitni, þeir
hætta að reyna t.d. varðandi
nýja markaðssókn á selskinn-
um. Þeir segja einfaldlega að
þetta sé allt vonlaust og horfa
með vonleysi til framtíðarinn-
ar.
Innúítar vilja ekki láta
kalla sig Eskimóa og
þykir sú nafngift niðrandi
Orðið Eskimói mun þýða
maður sem lifir á villibráð og
þykir Grænlendingum niðrandi
að nota það orð og telja það
eflaust höfða til villimennsku.
Þess í stað kalla þeir sig Inúíta,
en það orð merkir einfaldlega
fólk.
Isfirðingar eiga sinn vinabæ,
Nanortalik, en að sögn Indriða
höfum við hér á Fróni þó harla
litla vitneskju um þessa ná-
granna okkar. Þarna býr vina-
leg og skemmtileg þjóð, sem þó
er afar vör um sig varðandi allt
sem útlenskt er. Grænlendingar
hafa Ifka mjög gaman af að
segja sögur og dæmi um það
nefndi Indriði er hann fór á
fund í einum bænum ásamt
fulltrúum bæjarstjórnarinnar,
að þar hafi verið með þeim á
fundi gamall veðurbarinn
Grænlendingur sem hafði
greinilega frá mörgu að segja.
Fór reyndar svo að allt kvöldið
þann dag sem þessi fundur stóð
yfir í bænum Sydpröven fór í
að hlusta á sögur þessa manns
sem lifði sig mjög inn í hlutverk
sitt.
Grænlendingar eru mjög
félagslindir. Þrátt fyrir at-
vinnuleysið, þá eru þeir mikið
á ferðinni allan liðlangan dag-
inn og er fólk þá mikið upptek-
ið við að heimsækja hvert ann-
að.
Mikill
knattspyrnuáhugi
Sagði Indriði að það hefði
komið sér verulega á óvart
hversu mikill og almennur á-
hugi er þarna fyrir knattspyrnu.
Hvert sem farið er, þá eru
krakkar að sparka bolta og ekki
finnst það þorp, sama hversu
Grænlendingar fá nær allar nauðsynjar frá Danmörku, meira segja húsin koma innpökkuð í
kössum.
Frá flugvellinum í Nanortalik. Auk skipa og báta, þá eru þyrlurnar eitt mikilvægasta
samgöngutækiö á Grænlandi.
smátt það er að ekki sé þar
knattspyrnuvöllur. Þrátt fyrir
að þar sé enginn jarðvegur og
húsin byggð á klöpp, þá hafa
þeir fundið leið til að koma
upp knattspymuvelli. Þarna
eru konur engir eftirbátar
karlmanna í knattspymu. í
Nanortalik eru menn mjög
spenntir fyrir því að fá íþrótt-
afrömuð frá Isafirði og vilja
gjarnan fá Björn Helgason til
sín næsta sumar og kannski
aldrei að vita nema að þeim
verði að þeirri ósk sinni.
Fáir bflar á örstuttu
vegakerfi
Bflaeign er ekki mikil í
Grænlandi, þó em einir 60
bílar í Nanortalik sem flestir
eru í eigu danskra íbúa stað-
arins. þarna aka menn um á
vel gerðum og malbikuðum
götum sem eru örfáir kfló-
metrar að lengd.
Vonleysið skín í gegn
I gegnum velvilja og góð-
mennsku Grænlendinga sem
getið er hér að framan skína
erfiðleikarnir. Vonleysið
virðist hafa heltekið þjóðfé-
lagið. Ymislegt er þó gert
Grænlendingum til hagsbóta,
eins og fast vömverð óháð því
hvar í landinu varan er keypt
svo og ýmisleg félagsleg
þjónusta við íbúana.
Gullið,
stóra von Grænlendinga
Það sem virðist í dag vera
helsta von íbúa á þessu svæði
er gullið. Á suðursvæðinu
hefur nefnilega fundist gull á
nokkrum stöðum og við
vinnslu á því sjá menn hugs-
anlega atvinnumöguleika fyrir
fólkið. Grænlendingar vilja
gjarnan geta unnið þetta gull
sjálfír, en þá skortir tækni-
þekkingu og jarðfræðiþekk-
ingu til að gera slíkt. Sagði
Indriði þá gjaman vilja leita
aðstoðar á Islandi varðandi
slíka vinnslu ef einhver kostur
væri. Gullvinnsla og málma-
vinnsla í tengslum við það er í
raun eini möguleikinn sem
menn sjá varðandi framtíð
byggðar á þessu svæði.
Mörg tungumál
og erlendir fjölmiðlar
Grænlendingar hafa sjón-
varp og eru vel tengdir við
umheiminn með gerfihnatta-
móttöku á sjónvarpsefni.
ýmislegt efni fá þeir frá Dan-
mörku, eins og til dæmis
veðurfregnir, þar sem veður-
fréttamaður lýsir af mikilli ná-
kvæmni veðri í Danmörku og
nálægum Evrópulöndum, en í
útjaðri veðurkortsins glittir í
Grænland sem lítið er inni í
þessum veðurlýsingum. Lít-
ilsháttar er sent út af græn-
lensku efni. Þeir ná líka sjón-
varpsstöðvum eins og CNN í
Bandaríkjunum mjög vel og
ýmsu öðru erlendu efni.
Auk þess sem yfir Græn-
lendinga dynur mikið af sjón-
varpsefni á erlendum tungu-
málum, þá eiga þeir við tung-
umálavanda að ræða sín á milli.
Á Grænlandi er ekki bara töluð
grænlenska og danska, heldur
skiptist grænlenskan líka í
fjögur mjög ólík tungumál,
sem eiga fátt sameiginlegt
nema ritmálið. Þannig er eitt
tungumál á austurströndinni,
eitt á suð-vesturströndinni, eitt
í kringum Nuuk og eitt nyrst í
landinu.
Ein ástæða fyrir misjöfnu
gengi Dana í samskiptum við
Grænlendinga hefur einmitt
verið tungumálaerfiðleikar.
Danir læra helst ekki grænlen-
sku og margir Grænlendingar
vilja Iítið með dönskuna hafa
að gera.
Sérkennilegt réttarkerfi
Grænlenska réttarkerfið er
um margt sérstakt. Trúlega
skapast það að miklu leyti af
erfíðum aðstæðum. Sagðist
Indriði hafa frétt af manni sem
orðið hafði það á að ráða annan
af dögum. Hann var tekin úr
umferð eins og lög gera ráð
fyrir og leiddur fyrir héraðs-
dómstól innfæddra. Þar dæmdu
þeir þennan ógæfumann sam-
kvæmt því sem þeir kalla heil-
brigða skynsemi. Töldu
dómarar hann í sjálfu sér ekki
vera neitt vondan mann,
heldur hafí hann framið
glæpinn í einhverju stundar-
æði. Maðurinn var því dæmdur
í fjögurra eða fimm ára fang-
elsi. Hann var síðan sendur til
að afplána sína fangavist í
Jueaneháb. Á nóttinni var hann
hafður innan veggja, en á
daginn fékk hann að vera úti og
stunda vinnu ef einhverja var
að hafa. Sagðist Indriði líka
hafa frétt af öðrum fanga sem
líka hafi framið morð og sat
hann inni á nóttinni í eins-
konar opnu fangelsi, en stund-
aði leigubílakstur á daginn.
Þannig hafa aðstæður
Grænlendinga skapað önnur
viðhorf til þessara mála en við
eigum að venjast. Geðsjúkir
afbrotamenn búa þannig í
Sydprpven dæmigeröur grænlenskur bær í dag.
Leigubíllinn kominn og því ekki seinna vænna aö tygja sig af staö. Indriði ásamt
samstarfsmönnum í bænum Sydproven á Grænlandi.