Jón á Bægisá - 01.12.2005, Qupperneq 48

Jónína Óskarsdóttir
í einu hvarf ofninn og litla stúlkan sat aftur úti í kuldanum með
brunninn eldspýtubút í hendinni.“
Tvær þýðinganna sem hér eru skoðaðar eru þýddar úr frumtexta. Báðar
eru þær trúar frumtextanum þar sem nokkurn veginn sambærilegt orð
kemur á móti orði. Mismunur þeirra felst einkum í því að ég tel að þýðing
Steingríms Thorsteinssonar nái betur þeim frásagnarstíl, blæbrigðum og
hrynjandi sem einkenna frumtextann. Athyglisvert er að hann þýðir ekki
beint þar sem hann segir ofninn „skínandi fagran og fágaðan ‘ en gleymir
þó ekki stuðlun. Málið hjá honum er þó stundum óþarflega uppskrúfað sé
það borið saman við einfaldleika danska talmáJsins.
Dæmi um þetta tek ég úr öðru ævintýri þar sem Steingrímur talar um
„sparlök“ sem hanga yfir himnasæng keisarans í „NæturgalanunT meðan
Andersen talaði um „flöjlsgardiner"! Setningaskipan er líka orðin heldur
stirð á köflum í upplestri og nefni ég hér eitt dæmi úr „Tindátinn
staðfasti": „Þá fóru barnagullin að leika sér, bæði að „leika gestaleik“,
„heyja hildi“ og „slá upp dansgleði", og tindátarnir hringluðu í öskjunni
því þeir vildu komast með í leikinn en gátu ekki lyft af lokinu.“
Setning sem þessi er stundum heldur ósannfærandi í munni bókavarðar
í sögustund, þó hann sé allur af vilja gerður og svo heppinn að vera fæddur
uppúr miðri síðustu öld ...dugir það ekki til. Enda er talið að að þýðing
eldist verr en frumtexti.
Þýðing Björgúlfs Ólafssonar kom út árið 1951, en það sem er
athyglisvert við hana er að hann taldi þá þegar tímabært að koma með nýja
þýðingu vegna breytinga á tungumálinu. Þessa þýðingu tel ég vera meiri
bókstafsþýðingu sem gerir hana heldur stirðari sbr. „koparkúlum og
kopargrind“. A öðrum stað í ævintýrinu talar hann um „ömmu gömlu í
stað þess að að segja bara „amma mín . Annað sem er áhugavert við þessa
útgáfu er að í henni eru myndskreytingar eftir Þórdísi Tryggvadóttur en
ekki er mikið til af íslenskum myndskreytingum við ævintýrin.
Þýðing Þorsteins frá Hamri er upphaflega spænsk endursögn sem þýdd
hefur verið yfir á ensku og þaðan á íslensku. Þarna er leiðin orðin löng frá
dönskunni yfir á ástkæra ylhýra málið. Reyndar kemur nafn H.C.
Andersens hvergi fram á þessari útgáfú. Hér er á ferðinni mikil afbökun frá
frumtexta og tekið er fram á bókarkápu að um endursögn sé að ræða.
Utgáfa Vöku-Helgafells á hollenskri útgáfu þýddri úr ensku af Sigrúnu
Árnadóttur er sérstaklega athyglisverð vegna þess að hún var auglýst á þessa
leið: ,Ævintýri H.C. Andersen þarf að gefa út íyrir hverja nýja kynslóð
lesenda og birtast þessar gersemar nú í búningi sem hæfir nútímabörnum
á öllum aldri.“
46
á .ffiay/áá — Tímarit þýðenda nr. 9 / 2005