Þjóðmál - 01.06.2008, Page 93

Þjóðmál SUmAR 2008 9
fyrirtækja,. sem. stofnuð. voru. af. litlum.
efnum.um.1850,.efldust.enn .
Þekktast. þessara. fyrirtækja. og. stærst. var.
Verslun. Á .. Ásgeirsson,. eða. Ásgeirsverslun,.
eins. og. hún. var. tíðast. nefnd .. Hún. var.
kennd. við. stofnandann,. Ásgeir. Ásgeirsson.
skipherra.frá.Rauðamýri,.og.starfaði.til.30 ..
nóvember.1918 ..Ásgeirsverslun,.sem.hafði.
aðsetur. í. Neðstakaupstað. og. Miðkaupstað.
(þar. sem. nú. er. miðbær. Ísafjarðar). var.
mesta. útgerðar-. og. verslunarfyrirtæki. á.
landinu. um. aldamótin. 1900 .. Þá. gerði.
hún.út.um.tuttugu.þilskip. til.fiskveiða.og.
hafði. bæði. seglskip. og. gufuskip. í. förum,.
innanlands. og. á. milli. landa .. Ásgeir. G ..
Ásgeirsson. (Ásgeir. yngri),. sem. stýrði.
fyrirtækinu. eftir. lát. föður. síns. árið. 1877,.
var. framkvæmdasamur. athafnamaður,. það.
sem. nú. myndi. kallað. athafnaskáld .. Hann.
varð. fyrstur. Íslendinga. til. að. eignast. og.
gera.út.gufuskip.til.millilandasiglinga,.lagði.
síma. á. milli. húsa. á. Ísafirði. og. lét. smíða.
gufuknúna. fiskþvottavél,. svo. eitthvað. sé.
nefnt ..Þegar.veldi.Ásgeirsverslunar.var.mest,.
um.aldamótin.1900,.flutti.fyrirtækið.út.um.
tíunda. hluta. alls. saltfisks. sem. héðan. var.
fluttur.og.hafði.með.höndum.umfangsmikla.
innflutningsverslun ..
Auk.Ásgeirsverslunar.störfuðu.fjölmargar.
aðrar. verslanir. á. Ísafirði. á. þessu. skeiði,.
stórar. og. smáar .. Hinar. stærri. stunduðu.
útgerð. og. fiskverkun. og. fluttu. sjálfar. út.
saltfisk,.en.minni.kaupmenn.létu.sér.nægja.
að. versla. með. hvers. kyns. nauðsynjavöru ..
Margir.kaupmenn.önnuðust.sjálfir.inn-.og.
útflutning.og.nutu.þess,.að.frá.því.verslunin.
var.gefin.alfrjáls.árið.1855.og.fram.til.1916.
ríkti. óheft verslunarfrelsi. á. Íslandi .. Beinar.
siglingar. voru. á. milli. Ísafjarðar. og. hafna.
erlendis,. einkum. Kaupmannahafnar,.
og. margir. ísfirskir. kaupmenn. voru. í.
beinu. sambandi. við. verslunarfyrirtæki. í.
höfuðborginni. við. Eyrarsund .. Af. þeim.
sökum.gátu.þeir.boðið.upp.á.gott.vöruúrval.
við.bærilegu.verði.og.selt.útflutningsvörur.
sínar.beint.á.útlenda.markaði .
Þegar.kom.fram.um.1920.var.lokið.„gull-
öld“.Ísafjarðar ..Flest.stærstu.verslunarfyrirtæki.
19 .. aldar,. þ .. á. m .. Ásgeirsverslun,. hættu.
starfsemi.og.þau.sem.á.eftir.komu.áttu.mörg.
erfitt. uppdráttar,. og. urðu. sum. skammlíf ..
Þarna.olli.margt,.en.þó.einkum.þrennt ..Árin.
eftir. lok.fyrri.heimsstyrjaldar.reyndust.erfið.
mörgum.fyrirtækjum,.sem.stunduðu.jöfnum.
höndum.útgerð.og.verslun,. „síldarkrakkið“.
árið. 1919. lék. marga. grátt. og. ekki. bætti.
gengishækkun. íslensku. krónunnar. árið.
1925.úr.skák ..Jafnaðarmenn.sem.komust.til.
valda.í.bæjarstjórn.Ísafjarðar.á.öndverðum.3 ..
áratugnum.voru.fráleitt.hliðhollir.einkarekstri.
og.þegar.Reykjavík.varð.höfuðborg.Íslands.í.
stað.Kaupmannahafnar.árið.1918.og.jafnframt.
miðstöð.inn-.og.útflutningsverslunar.í.land-
inu. varð. kaupmönnum. á. Ísafirði. þyngra.
fyrir.fæti.en.áður ..Þá.hættu.beinar.siglingar.
til. útlanda,. sambandið. við. markaðinn. í.
öðrum. löndum. rofnaði. og. allt. varð. að.
fara. um. Reykjavík .. Íslenska. höfuðborgin.
varð. í. raun. rándýr. milliliður. og. í. sumum.
tilvikum. kostaði. jafn. mikið. eða. meira. að.
flytja.vöru.á.milli.Reykjavíkur.og.Ísafjarðar.
og. á. milli. Kaupmannahafnar. og. Ísafjarðar ..
Þar. við. bættist. svo. umskipunarkostnaður. í.
Reykjavík .
Um. 1930. skall. svo. heimskreppan. á.
með. öllum. þeim. höftum. og. erfiðleikum.
sem. henni. fylgdu .. Engu. að. síður. tókst.
mörgum. kaupmönnum. á. Ísafirði. að.
halda. velli. og. þegar. élinu. slotaði. á. árum.
síðari. heimsstyrjaldar. voru. enn. fjölmargar.
verslanir.starfandi.á.Ísafirði .
*
Jón.Páll.Halldórsson.hefur. frásögn. sína.af.
sögu. verslunar. á. Ísafirði. við. árið. 1944. og.
rekur.hana.um.hálfrar.aldar.skeið,.til.1993 ..
Sjálfur.greinir.hann.ekki.frá.því.hvers.vegna.
hann. fellir. þráðinn. við. árið. 1993,. en. í.